Қазақстандық зейнеткерлер әртүрлі мөлшердегі зейнетақы алады. Қызмет өтіліне байланысты мүмкін болатын төлемдердің ең төменгі мөлшері де ажыратылады.
Қазіргі уақытта қазақстандықтардың зейнетақысы базалық зейнетақыдан, ынтымақты зейнетақыдан және жинақтардан тұрады. Зейнетақы төлемінің алғашқы екі бөлігі мемлекеттік бюджеттен қамтамасыз етіледі, ал үшіншісі зейнеткердің жинақталған қаражатынан олар таусылғанға дейін төленеді және белгілі бір әдістеме бойынша есептеледі.
Мемлекеттік бюджеттен алынған зейнетақының да белгіленген мөлшері жоқ. Оның әр бөлігі белгілі бір ережелерге сәйкес анықталады. Тұрақты зейнетақы мөлшерін қалай анықтауға болады. Ынтымақты зейнетақы елде жинақталған зейнетақы жүйесі енгізілген 1998 жылға дейін жұмыс істеген зейнеткерлерге арналған. Зейнетақы реформасына дейінгі еңбек өтілі неғұрлым аз болса, соғұрлым ынтымақты төлемі азаяды.
Еңбек, әлеуметтік қорғау және көші-қон комитетінің Алматы қаласы бойынша департаментінің баспасөз орталығының хабарлауынша, жұмыс тәжірибесін растау үшін сіз тек еңбек кітапшасын ғана емес, сонымен қатар мұрағат мекемелерінің анықтамаларын және басқа да растайтын құжаттарды пайдалана аласыз.
Зейнетақының ынтымақтастық компонентінің мөлшерін анықтау үшін зейнетақы алушының 1995 жылдан бастап кез-келген үш жыл бойына орташа айлық кірісін есептеу керек. Міндетті түрде 1998 жылға дейін емес, мұнда кейінірек кезеңді алуға болады. Бұл ретте орташа айлық табыс зейнетақы тағайындалған жыл үшін 46 АЕК-тен аспауы керек, қазіргі уақытта ол 134 182 теңгеден аспайды. Тіркелген кірістің тек 60% -ы ғана есепке алынады, яғни ең көп дегенде 80 510 теңге. Ал ең төменгі зейнетақы жыл сайын заңнамалық деңгейде белгіленеді, биыл ол 43 272 теңгеге тең.
Сонымен қатар мұндай мөлшердегі төлемдер 1998 жылға дейінгі еңбек өтілі бар зейнеткерлер үшін маңызды, ер адамдар үшін 25 жыл, әйелдер үшін 20 жыл. Еңбек өтілі аз болса, зейнеткер толық емес көлемде зейнетақы алады. Ол еңбек өтіліне пропорционалды түрде азаяды. Қажетті жұмыс өтілінен асқан әр жыл үшін зейнетақы төлемі 1% -ға артады, бірақ нәтижесінде оның мөлшері максималды орташа жалақымен 100 637 құраған кезде тіркелген кірістің ең көп дегенде 75% -ына жетуі мүмкін.
Мысалы Зейнетақы алуға өтініш білдірген әйел үшін оның 1998 жылға дейінгі жұмыс өтілі 10 жыл, ал таңдаған үш жылдағы орташа айлық жалақысы 70 000 теңгені құрайды. Орташа кірістің 60% — 42000 теңге. Бұл мүмкін болатын минимумнан аз, сондықтан 43 272 теңге есепке алынады.
10 жылдық жұмыс өтілі әйелдер үшін талап етілгеннен екі есе аз, демек мұндай зейнеткерге ынтымақтастық зейнетақысы 21 636 теңгеге тең болады. Мұнда әйелдің 1998 жылға дейін тәжірибе жинауға уақыты болмағаны ескеріледі, бірақ сонымен бірге ол зейнетақы жүйесі енгізілгеннен кейін жеткілікті жұмыс істеді және белгілі бір соманы жеке зейнетақы шотына жинады.
Базалық зейнетақыны есептеу кезінде орташа айлық кірістің мөлшері маңызды емес, еңбек өтілі әлі де маңызды, бірақ тек 1998 жылға дейін емес, толық көлемде. Егер зейнетке шыққаннан кейінгі барлық еңбек өтілі 10 жылдан кем болса, онда зейнеткер ең төменгі күнкөріс деңгейінің 54% мөлшерінде базалық зейнетақыны алады. Биыл ол 18 524 теңгені құрайды.
Әрбір жыл үшін базалық зейнетақының мөлшері ең төменгі күнкөріс деңгейіне жеткенге дейін 2% -ға көбейтіледі. Сондықтан биыл базалық зейнетақының максималды мөлшері, тіпті өте ұзақ жұмыс өтілі болса да, 34 302 теңгені құрайды. Нәтижесінде мемлекеттік бюджеттен ең жоғары зейнетақы базалық және ынтымақтастық компоненттерін қоса алғанда 134 939 теңгені құрайды. Сонымен бірге уақыт өте келе базалық зейнетақының шекті мөлшерін алып тастау жоспарланғанын еске түсіреміз.
