Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесі екі жылдан бері жұмыс істеп келеді. Жарналарды уақтылы төлейтіндер және «сақтандырылған» жүйеде мәртебесі бар адамдар қолда бар игіліктерді пайдалануды үйренді. Тұрақты емес төлейтін немесе мүлдем төлегісі келмейтін халықтың аз бөлігі өз жағдайын шұғыл көмекке жеткізе отырып, уақтылы медициналық көмек алу мүмкіндігінен айырады.
Сақтандырылған халық үшін артықшылықтар туралы Әлеуметтік медициналық сақтандыру қорының ақпараттық-түсіндіру жұмысы басқармасының басшысы Ирина Подскочая айтып береді.
Егер МӘМС туралы Заң мен Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы Кодексті қарастыратын болсақ, онда сақтандыру бойынша Медициналық қызметтер тізіміне төмендегілер кіреді:
1. Амбулаториялық жағдайдағы медициналық көмек(ауруларды диагностикалау және емдеу);
2. Стационарды алмастыратын жағдайларда медициналық көмек( ТМККК шеңберінде ауруларды емдеу жағдайларын қоспағанда); сондай-ақ елдегі эпидемиологиялық жағдайдың нашарлауына әкелетін аурулар кезінде және оларға күдік туындаған жағдайларда үйдегі стационардың қызметтері;
3. Стационарлық жағдайдағы медициналық көмек;
4. Медициналық оңалту;
5. Патологиялық-анатомиялық диагностика;
6. Өлімнен кейінгі донорды дайындау;
7. Медициналық көмек көрсету кезінде дәрілік заттармен және медициналық бұйымдармен қамтамасыз ету.
Алайда, бұл бәріне түсінікті бола бермейді, сондықтан жүйені басқа қырынан қарастырайық.
— Ирина Владимировна, Сіздің халықпен және медициналық қоғамдастықпен жұмыс істеу тәжірибеңіз мол. Әрине, күн сайын сіз МӘМС жүйесіне қарсылықтар мен отандық медицинаның сапасына қатысты наразылықтарға тап боласыз. Мұндай позицияға ие адамға не жауап беру керек: «Мен МӘМС-ті ешқашан төлемедім, және бұл маған кедергі келтірмейді. Неліктен мен ай сайын қосымша шығындар жасауым керек? Сонымен қатар, ауырып қалсам, көмек шұғыл түрде көрсетіледі».
— Жарналарды төлеу бойынша міндет Мемлекет басшысы қол қойған «міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру туралы» заңда көзделген. Яғни, бұл еліміздің әрбір азаматы, сондай-ақ Қазақстан аумағында жұмыс істейтін ЕАЭО елдерінен келген еңбекші көшіп-қонушы шетелдік азаматтар және олардың отбасы мүшелері жасауға тиіс міндетті төлемдер.
МӘМС жүйесінде сақтандырылған мәртебесі болған кезде медициналық қызметтердің неғұрлым кең тізбесін алу мүмкіндігі артықшылық болып табылады. Шұғыл көмек шынымен сақтандырылмаған түрінде де көрсетіледі, себебі ТМККК шеңберінде жүргізіледі. Алайда барлық дерлік аурулардың диагностикасы МӘМС тізбесіне ғана кіреді, сондай-ақ барлық оңалту (туберкулез кезіндегі оңалтудан басқа) және жоспарлы емдеудің басым бөлігі. Мысалы, егер бірдеңе мазалайтын болса, бірақ шұғыл шараларды қажет ететін өткір жағдай жоқ. МӘМС бойынша салалық мамандардан кеңес алуға, диагностикалық процедуралардан өтуге, көптеген зертханалық талдаулардан өтуге, стационарда емделуге болады. Жоспарлы операциялар, оның ішінде бірегей, заманауи жоғары технологияларды қолдана отырып, МӘМС бойынша да жүргізіледі.
Адам жарнаны Заңда көзделген міндет болғандықтан ғана емес, өзінің денсаулығы үшін қоғам алдында ортақ жауапкершілікте болғандықтан да төлейді. Скринингтік зерттеулерден өту үшін жағдай жасай отырып, МӘМС-ке өз қызметкері үшін аударымдар жүргізе отырып, жұмыс беруші де осындай жауапкершілікке тартылады. Үшінші қатысушы медициналық көмектің сапасы мен қолжетімділігін арттыруға қамқорлық жасайтын, яғни барлық жағдайды жасайтын мемлекет болып табылады.
– Жүйеінің жұмыс істеп жатқанына екі жыл болғанын ескеріп, халық өз денсаулығына мән береді деп айта аласыз ба? МӘМС қазір қалай қабылдайды, төлеушілер көп болды ма?
— Иә, қазір адамдар реформаның қарқынды жүріп жатқанын және жойылмайтынын түсінеді. Бұл ретте халық қазірдің өзінде оның барлық артықшылықтарын сезінуде.
МӘМС іске қосылғанға дейін адамдар кейбір медициналық қызметтерді ала алмады, ал енді міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесін енгізудің арқасында медициналық қызметтердің көп саны МӘМС пакетіне кірді және сақтандырылған азаматтар үшін осы қызметтер үшін қосымша төлемсіз жарналар есебінен ғана қолжетімді болды. Қазір МӘМС аясында медициналық көмекке көп адам сене алады және оны сапалы және уақтылы алады. Әрине, коронавирустың таралуына байланысты медицинадағы қиын жағдайды ескере отырып, медициналық кадрлардың жетіспеушілігі проблемасы туындады, өйткені негізгі күштер коронавирустық инфекциямен күресуге және оның таралу қарқынын төмендетуге мәжбүр болды. Осыған байланысты барлық қызметтерді күтпестен тез алуға болмайды. Қор өз тарапынан медициналық ұйымдардан қызмет көрсетудің тиісті мерзімдерін сақтауды талап етеді және әкімдіктер медициналық кадрлардың тапшылығы мәселесін шешу бойынша жұмыс жүргізуде, бірақ бұл мәселені тез шешу мүмкін емес. Менің ойымша, көптеген адамдар бұл жағдайға түсіністікпен қарайды, өйткені олар әркім коронавирустық инфекцияны жұқтыруы мүмкін екенін біледі және қазіргі уақытта уақтылы медициналық көмек алу өте маңызды.
– Неліктен шағымдар көп? Адамдар МӘМС бойынша тиісті қызметтерден бас тартатынын, ақылы түрде өтуді ұсынатынын жиі айтады. Бұл дәрігерлердің заңды білмеуі немесе талап етілгенді орындағысы келмеуі. Немесе мұндай жағдайлар белгілі бір дәрігер өзін дұрыс ұстамаған кезде адам факторына байланысты болады.
— Иә, қорға халықтан шағым түседі. Бірақ қазір медициналық ұйымдарға және нақты дәрігерлерге ризашылықпен көптеген өтініштер келіп түсуде. Біздің 1406 байланыс орталығының операторларына мәселені шешуге көмектескені үшін жиі рахмет. Менің ойымша, өтініштердің барлық түрлерінің статистикасы жалпы өсуде және бұл адамдар өз денсаулығына жауапкершілікпен қарап, пациенттердің құқықтарын зерделеп, олардың сақталуын талап ететіндіктен болады. Адамдар Қордың пациенттердің омбудсмені ретіндегі ұстанымын қолдана отырып, өздерінің заңды мүдделерін қорғайды. Бұл бүкіл әлемдегі қалыпты тәжірибе.
Халықтың өтініштерінің арқасында денсаулық сақтау жүйесінде қандай кемшіліктер бар екенін білеміз, проблемалардың туындау себебін Мұқият зерделейміз. Талдау негізінде шағымдар туындайтын жағдайларды реттеу бойынша басқарушылық шешімдер қабылданады.
Сондай-ақ, айтпауға болмайтын мәселе медициналық ұйымдарда кадрлардың тұрақсыздығы . Көбінесе пациент жеткілікті тәжірибесі жоқ жаңа қызметкерлерге жүгінген кезде жанжал туындайды. Қор осындай мәселелерді мұқият пысықтап, апта сайын пациенттердің өтініштерімен жұмыс істеу және осындай жағдайларға жол бермеу бойынша медициналық ұйымдар қызметкерлерінің қатысуымен кеңестер, вебинарлар, сабақтар өткізеді.
– Егер жаңа қызметкерлерде пациентке дұрыс кеңес беру үшін тәжірибе жеткіліксіз болса, оның МӘМС туралы заңды білуі, медициналық қызметтерді пакеттер бойынша ажырата білуі туралы сұрақ туындайды. Бұл бағытта қандай жұмыстар атқарылуда?
— Іс жүзінде күн сайын филиалдардың қызметкерлері мен Қордың орталық аппаратының өкілдері медициналық қызмет көрсету ережелеріне, проблемалық жағдайларды, жиі қателерді қарауға баса назар аудара отырып, медицина қызметкерлерінің мақсатты аудиторияларын оқытады. Сондай-ақ, мессенджерлерде чаттар мен арналар тұрақты негізде жұмыс істейді, онда медициналық қызметкерлерге туындаған күрделі жағдайлар бойынша жедел кеңес беріледі, қорға барлық байланыс арналары бойынша келіп түскен өтініштерді талдайды. Оқыту тақырыптары тіркеу және анықтама бөлімінің қызметкерлері үшін, МСАК дәрігерлері мен медбикелері үшін, пациенттерді қолдау қызметінің қызметкерлері үшін бөлек қарастырылған.
— Жыл соңы жақындап келе жатқандықтан, 2022 жылы МӘМС мөлшерлемелері қалай өзгеретінін оқырмандарға түсіндіріп беріңізші? Сақтандырылған болу және сіз айтқан барлық қызметтерге қол жеткізу үшін не қажет?
— Келесі жылы жұмыс берушілердің МӘМС-ке аударымдарының мөлшері 3% — ға дейін өседі. Алайда жарналар жалақының 2% мөлшерінде бұрынғысынша жалақыдан ұсталатын болады.
2022 жылы ең төменгі жалақы мөлшері 42 500 теңгеден 60 000 теңгеге дейін ұлғайтылатындықтан, дербес төлеушілер үшін жарна мөлшерлемесі 2 125 теңгеден 3 000 теңгеге дейін (1 ЕТЖ-дан 5%) өзгереді. Тиісті өзгерістер ЖК, ШҚ иелеріне және жеке практикамен айналысатын тұлғаларға қатысты – 2 975 теңгеден 4 200 теңгеге дейін (1,4 ЕТЖ-дан 5%). Өзін-өзі жұмыспен қамтыған азаматтар үшін БЖТ мөлшері өседі, өйткені бірыңғай жиынтық төлем айлық есептік көрсеткішке байланысты. Республикалық және облыстық маңызы бар қалалардың тұрғындары үшін ол 3 063 теңгені (1 АЕК), басқа елді мекендердің тұрғындары үшін – 1 532 теңгені (0,5 АЕК) құрайды.
Естеріңізге сала кетейін, халықтың 15 жеңілдікті санаты үшін жарнаны мемлекет төлейді. Сондықтан бұл тұлғалар автоматты түрде сақтандырылған және МӘМС бойынша барлық қызметтерді тегін алу керек.
Сақтандыру үшін алдыңғы 12 ай үшін жарналарды төлеу қажет. Сақтандырылушы мәртебесін алуға болатын БЖТ төлеушілер үшін келесі үш төлемнің болуы ерекшелік болып табылады. Егер сіз БЖТ төлемін ағымдағы айда немесе алдын-ала уақтылы жасамасаңыз, онда мәртебе жоғалады және оны қалпына келтіру үшін Сіз БЖТ-ның үшінші дәйекті төлемінің басталуын тағы да күтуіңіз керек немесе тәуелсіз төлеуші ретінде алдыңғы 12 айдағы қарызды өтеуіңіз керек. Көбісі кезеңді жіберіп алмау үшін алдын-ала төлем жасай бастады. Қазір адамдардың жарналарды саналы түрде жасайтыны және МӘМС бойынша өздеріне қолжетімді болатын барлық қызметтерді алғысы келетіні қуантады.
Егер сізде Сақтандырылған тұлға мәртебесін алуға немесе медициналық көмек алуға қатысты сұрақтарыңыз болса, сіз әрбір медициналық ұйымда бар пациентті қолдау қызметіне жүгіне аласыз немесе өзіңізге ыңғайлы байланыс арнасы бойынша әлеуметтік медициналық сақтандыру қорына өтініш қалдыра аласыз: Ресми сайт fms.kz , байланыс орталығы 1406, Telegram-дағы Qoldau 24/7 және SaqtandyryBot мобильді қосымшасы.
