2021 жылғы 13 қазанда Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев ұлттық жобалардың тізбесін бекіту туралы жарлыққа қол қойды. 10 нақты Ұлттық жоба анықталды. Соның бірі – 2021-2025 жылдарға арналған «Сапалы білім» Білімді Ұлт» жобасы. Ұлттық жобада зияткерлік әлеуетті дамыту, қазақ тілін дамытуға жағдай жасау және жастарға жаңа мүмкіндіктер жасау сияқты мәселелер қамтылған.
«Сапалы білім» Білімді ұлт» ұлттық жобасы бес міндеттен, 15 көрсеткіштен және 26 шарадан тұрады. Жоба 2025 жылға дейінгі Ұлттық даму жоспарында және Мемлекет басшысының 2021 жылғы 1 қыркүйектегі «Халық бірлігі мен жүйелі реформалар – Қазақстан халқына Жолдауында» белгіленген міндеттерді жүзеге асыруға бағытталған.
Атап айтқанда, Ұлттық жобада балаларды мектепке дейінгі тәрбиемен және оқытумен қамту, қала мен ауыл мектептері арасындағы білім сапасының алшақтығын азайту, оқушылар орнының тапшылығын шешу үшін мектептер салу, қауіпсіз және жайлы білім беру ортасын құру шаралары қарастырылған.
Жобаның негізгі мақсаты – білім берудің барлық деңгейіндегі оқушылардың білім сапасын арттыру. Сондай-ақ, жедел шешім қабылдауды талап ететін және халықтың сұранысын қанағаттандыруға бағытталған мәселелер бойынша мемлекеттік бағдарламамен сабақтастық сақталады.
Бірінші міндет – мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың қолжетімділігі мен сапасын қамтамасыз ету. ҚР Білім және ғылым министрлігі Стратегиялық жоспарлау және үйлестіру департаментінің басшысы Эльдар Төлековтің айтуынша, жергілікті атқарушы органдармен бірлесіп мектепке дейінгі білім беру мекемелерін іске асыру және ашу бойынша кезең-кезеңімен жоспар дайындалған. Спикердің айтуынша, 2021 жылы 33,5 мың орындық 442 мектепке дейінгі мекеме ашылған. Мектеп жасына дейінгі 3-6 жас аралығындағы балаларды қамту 99,1%-ға, 2-6 жас аралығындағы балаларды қамту 88,9%-ға жетті. Сондай-ақ, оның айтуынша, ваучерлік қаржыландыру бойынша мемлекеттік тапсырысты орналастыру арқылы мектепке дейінгі ұйымдардың желілерін дамыту жалғасады.
«Аталмыш тетік Нұр-Сұлтан қаласында сынақтан өтуде. 2022 жылы 39 593 орындық 360 мектепке дейінгі ұйымды ашу жоспарлануда. «Ойын арқылы оқыту» қағидасы бойынша мемлекеттік стандарт өзгереді. Бала дамуының жаңартылған моделін енгізу басталады», — деді басқарма басшысы.
Екінші міндет – орта білім беру сапасын арттыру: өңірлер, қала және ауыл мектептері арасындағы білім сапасының алшақтығын азайту (PISA). Ұлттық жоба аясында оқушылардың білім сапасының алшақтығын азайту бойынша кешенді шаралар қолға алынбақ. Ұлттық жоба аясында 12 жылдық білім беруге көшу жоспарлануда. 2021 жылдан бастап қосымша білім беруге мемлекеттік тапсырыс беру жоспарлануда. Бұл процесс конкурстық негізде және жеке ұйымдарда өтеді.
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Стратегиялық жоспарлау және үйлестіру департаментінің басшысы Эльдар Төлеков атап өткендей, 2022 жылы Қазақстан алғаш рет PBTS (PISA негізіндегі мектептер үшін тестілеу) зерттеуіне қатысады. 2021 жылдың 8 қарашасы мен 10 желтоқсаны аралығында жекеменшік мектептер деңгейінде сыртқы бағалауды өткізуге бағытталған зерттеудің апробациялық кезеңі өткізілді. Пилоттық бағдарламаға PBTS таңдаған 17 өңірден 200 білім беру мекемесі қатысты.
«Әр облыстан 8-ден 24-ке дейін оқу орны таңдалды. Халықаралық PBTS стандартына сәйкес 17 аймақта апробациялық зерттеу жүргізілді. Зерттеу нәтижелері 2022 жылдың мамыр-маусым айларында белгілі болады», — деп түсіндірді Эльдар Төлеков.
Ол облыстық білім басқармалары, мектеп директорлары оқушылардың білім деңгейі, олардың әлеуметтік және эмоционалдық дағдылары, мектептегі климат, сондай-ақ оқуға әсер ететін факторлар туралы толық мәліметтер алатынын атап өтті.
Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша әлеуметтік осал отбасы балалары үшін оқушылардың біліміндегі олқылықтарды қалпына келтіру мақсатында, сондай-ақ нормативтік құқықтық актілерге өзгерістер енгізілгеннен кейін «Цифрлық мұғалім» жобасын іске асыру басталады. Сонымен қатар өткен жылғы қосымша білім беруге мемлекеттік тапсырысты орналастыру басталады.
«Мемлекеттік конкурс конкурстық негізде, оның ішінде жеке ұйымдарда да ұйымдастырылады. 2021 жылы балаларды қосымша біліммен қамту 70,5 пайызды құрады. 2022 жылы мектеп оқушыларының 75,5 пайызы қосымша біліммен қамтылады деп жоспарлануда», — деді департамент директоры.
Үшінші міндет – мектептерді жайлы, қауіпсіз және заманауи білім беру ортасымен қамтамасыз ету. Оқу орнының тапшылығын азайту үшін 2025 жылға дейін 1000 мектеп салу жоспарлануда. Нәтижесінде үш ауысымда оқитын мектептер жойылып, апатты мектептердің үлесі 0,1 пайызға дейін төмендейді деп күтілуде. 2025 жылға қарай шағын қалаларда, облыс орталықтарында, ауылдарда 5 мың мектеп жаңғыртылып, балаларды оқыту үшін қауіпсіз әрі жайлы жағдай жасалады.
«2021 жылы жол мектеп құрылысы картасы, оның аясында 2021 жылы 200 мектепті ашу жоспарлануда. Мемлекеттік бюджет есебінен 25 940 орындық 74 мектеп пайдалануға беріледі. 59 мың оқушыға арналған 156 жекеменшік мектеп ашылады. Жыл соңына дейін мың орындық алты жекеменшік мектепті пайдалануға беру жоспарлануда», — деді Эльдар Төлеков.
Сонымен қатар шағын қалаларда, аудан орталықтары мен ауылдарда 2021-2025 жылдарға арналған 5 мың мектепті жаңғыртудың жол картасы бекітілді. Бүгінде 1015 мектепті жаңғырту жұмыстары жүргізілуде.
«2022 жылы 1003 мектеп жаңартылады. 2022 жылы мектептердің 70 пайызы пәндік кабинеттермен жабдықталады. 2021 жылдың қорытындысы бойынша көрсеткіш 65,9%-ға орындалды. Бүгінгі таңда білім беру мекемелері бейнебақылау жүйесімен толық жабдықталған: ішкі – 64%-ға (жоспар – 60%), сыртқы – 41%-ға (жоспар – 30%)», – деді басқарма басшысы.
Оның айтуынша негізгі ауыз су көздерімен, жеке ең төменгі жабдықталған дәретханалар мен қарапайым қол жуу құралдарымен қамтамасыз етілген мектептердің үлесі 85,5 пайызды құрайды. 2022 жылы бұл көрсеткішті 89 пайызға жеткізу жоспарлануда. Инклюзивті ортадағы балаларға психологиялық-педагогикалық қолдау көрсету үшін 50 мың балаға арналған 1 ПМПК (психологиялық-медициналық-педагогикалық консультация) есебінен мүмкіндігі шектеулі балаларға арналған ұйымдардың жұмыс істеу стандартын жаңарту бойынша жұмыс жүргізілуде.
Бүгінгі таңда 207 ПМПК және 82 ПППК бар. 2025 жылға қарай қосымша 42 ПМПК ашылады. 2022 жылдан бастап дамуында ауытқуы бар балаларды арнайы психологиялық-педагогикалық қолдауға мемлекеттік тапсырыс беріледі. Соның нәтижесінде мүмкіндігі шектеулі балалардың 50 пайызына психологиялық-педагогикалық қолдау көрсетіліп, ертерек түзетілетін болады.
Төртінші міндет – қолжетімді, сапалы техникалық және кәсіптік білім беру. 2025 жылға қарай жастардың 100 пайызы сұранысқа ие мамандықтар бойынша тегін техникалық және кәсіптік білім берумен қамтамасыз етіледі. Қамтудың ұлғаюы нәтижесінде NEET санатындағы жастардың үлесі төмендейді деп күтілуде.
Стратегиялық жоспарлау және үйлестіру басқармасы басшысының мәліметінше, 2020-2021 оқу жылының тоғыз сынып негізінде қабылдаумен салыстырғанда 2021 жылы мемлекеттік тапсырыс 20 205 адамға ұлғайған. Кадрларды даярлауға мемлекеттік тапсырыс бойынша квота бойынша 37,5 мың адам қабылданды, бұл жалпы қабылдаудың 39,3%-ын құрады.
«2022 жылы жастарды сұранысқа ие мамандықтар бойынша тегін техникалық және кәсіптік біліммен қамту 70 пайызға жетеді. Колледждердің оқу-өндірістік шеберханаларын заманауи құрал-жабдықтармен жабдықтау жұмыстары жалғасады», — деп түсіндірді ведомство басшысы Эльдар Төлеков.
Бесінші міндет – қазақстандық жоғары оқу орындарының бәсекеге қабілеттілігін арттыру. Жоғары оқу орындарының бәсекеге қабілеттілігін және халықаралық имиджін арттыруға бағытталған «Академиялық шеберлік орталықтары» жобасын жүзеге асыру басталды. Ұлттық жоба аясында 20 академиялық шеберлік орталығы (15 аймақтық және бес педагогикалық жоғары оқу орны) құрылады. Жол картасы мүдделі мемлекеттік органдармен, жергілікті атқарушы органдармен бірлесіп бекітілді.
Жобаны жүзеге асыру туралы ереже де бекітілді. ЖОО-лардың бәсекеге қабілеттілігін арттыру және оңтайландыру жөніндегі кеңес «Академиялық шеберлік орталықтарын» құру үшін ЖОО-лардың тізімін бекітті. Сонымен қатар Назарбаев Университетінің тәжірибесі негізінде екі жетекші университет ашылады.
Стратегиялық жоспарлау және үйлестіру департаменті басшысының айтуынша, 2021 жылғы 19 шілдедегі №349 бұйрығына сәйкес республикалық бюджет аясында еліміздің 29 жоғары оқу орнына 200 шетелдік сарапшы тартылған.
«2022 жылы халықаралық білім беру бағдарламаларын және шетелдік серіктестермен академиялық алмасуларды жүзеге асыратын университеттердің үлесі 35%-ға дейін артады. Жоғарыда аталғандардан бөлек, оқытуға 200 шетелдік сарапшы тартылады», — деді басқарма басшысы.
Еске салайық ұлттық жоба төрт бағыттан тұрады: мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту, орта білім, техникалық және кәсіптік білім, сондай-ақ жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім. Жобаның басты мақсаты – қазақстандықтардың жас ұрпағына сапалы білім беру. Ұлттық жобаны жүзеге асыру мектептердің инфрақұрылымын жақсартуға, оларды жайлы, қауіпсіз және заманауи білім беру ортасымен қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
