2023 жылдың шілдесінен бастап Қазақстанда төрт күндік жұмыс аптасы пайда болады.
Кейбір Еуропа елдері мен компаниялары қысқартылған жұмыс аптасына көшті. Бұл шешім аталмыш форматты алдын-ала сынаудан кейін қабылданды. Зерттеу жұмыс күнінің азаюына байланысты жұмысшылардың еңбек өнімділігі төмендемегенін көрсетті. Бүгінде кейбір қазақстандық компаниялар да бұл тәсілдің артықшылықтарына және оның қызметкерлердің жұмыс пен өмірінің тепе-теңдігіне әсеріне қызығушылық танытуда.
Қазақстандық ірі компаниялардың бірінің HR маманы Юлия Петрова төрт күндік жұмыс аптасының оң және теріс жақтарын сараптап көрді.
– Қызметкерлер үшін 4 күндік жұмыс аптасын енгізудің оң және теріс жақтары қандай?
— Плюстері: сауықтыру, хобби, отбасы үшін қосымша демалыс күні бар, жұмыс күнінде жеке істеріңізді жұмыстан демалыс алмай реттеуге болады.
Кемшіліктері: жұмыс көлемі өзгеріссіз қалады, бұл жұмыс уақытында көбірек энергия жұмсау, уақытты тиімдірек басқаруды және жаңа дағдыларды, соның ішінде жұмыс жүктемесінің жоғарылауымен және процестерді автоматтандырумен байланысты дағдыларды дамытуды талап етеді.
– Көбірек демалсаңыз, тиімді жұмыс істеу мүмкін бе?
– Менің ойымша, бұл мүмкін. Көбінесе біз мүмкіндігінше энергия жұмсай алмаймыз және толық демалуға және адамның өз-өзіне келуіне уақыт болмағандықтан күндізгі үзілістерді қажет етеді. Қазір ақпарат жүктемесі өскенін бәрі біледі, стандартты емес тапсырмаларды орындау қажет. Ми, бүкіл дене сияқты, демалуды қажет етеді. Біздің миымыз «кезбе» күйде болғанда, яғни ол жаңа ақпаратты қабылдамағанда және ештеңе туралы ойланбайтындай көрінгенде өнімді болатыны дәлелденді. Мысалдар медитация немесе серуендеу болуы мүмкін. Өнімді, шығармашылық, стандартты емес тапсырмаларды оңай және жақсы шешу үшін алдымен жақсы демалу керек екен.
– Жұмыс берушілер үшін қандай жеңілдіктер мен қиындықтар бар?
— Артықшылықтары: күшті жұмыс беруші бренді және ең жақсы қызметкерлерді тарту мүмкіндігі. Компанияға қосымша пайда әкелетін жаңа жүйеде табысқа жету үшін қызметкерлердің өздері тиімдірек болуы керек.
Қиындықтары: барлық қызметкерлер, сондай-ақ компаниялардың басшылары немесе иелері өзгерістерге дайын болмайды — өзін өзгертуге және процестерді өзгертуге, бәрін ескі жолмен жасауға деген ұмтылыс пайда болады. Тиісінше жұмыс уақытының қысқаруымен өнімділіктің төмендеу қаупі бар, бұл әсіресе өндірісте байқалуы мүмкін және бұл компаниялардың қаржылық көрсеткіштеріне әсер етеді.
– 4 күндік жұмыс аптасына көшу кезінде қызметкерлердің жұмысын қалай бақылауға болады?
— Менің ойымша, 5 немесе 6 күндік сияқты — жұмыс нәтижелеріне және қол жеткізілген KPI көрсеткіштеріне байланысты.
— Бұл қызметкерлерді тартуға және бір орында ұстауға әсер ете ме?
– Сөзсіз, әсіресе бастапқыда қазір қызметкерлердің жеке мүдделеріне көбірек уақыт бөлгісі келетін YOLO (You Only Live One – Біз бір рет өмір сүреміз) деген тенденция бар, тиісінше, бұл жұмыс беруші үшін үлкен артықшылық болады.
– Жалпы, сіздің ойыңызша, жаңашылдық қызметкерлерге қалай әсер етуі мүмкін?
— Егер бәрі дұрыс және кезең-кезеңімен ұйымдастырылса (мысалы, айына бір 4 күндік аптадан бастауға болады), бұл қызметкерлердің жеке тұлға ретінде өсуіне және бақыт факторына ықпал етеді деп ойлаймын. Жоғарыда талқыланған тәуекелдерді ескермесеңіз, бұл жұмыста көбірек шаршауға әкелуі мүмкін.
Еске салайық, Қазақстанда 4 күндік жұмыс аптасына көшу мүмкіндігі 2021 жылдан бері талқыланып келеді. 2021 жылы кейбір еуропалық елдер осы кестеге көшуді бастап та кеткен. Исландия 40 сағаттан аз қысқа жұмыс аптасына көшті.
Кәсіподақтар мен азаматтық белсенділердің бастамасына жауап ретінде Исландияда 2015-2017 жылдары дәстүрлі жұмыс аптасын қысқарту бойынша екі тәжірибе ұйымдастырылды. 2,5 мыңға жуық қызметкерлер мен жұмысшылар 35 сағаттық немесе 36 сағаттық жұмыс аптасына көшті. Жұмыс уақытының қысқаруы жалақының қысқаруын тудырмады.
