Қазақстандық жұмысшылар еңбекке жарамсыздық парағын ашқан жағдайда өткізіп алған жұмыс күндері үшін төлемді белгілі бір мөлшерде ала алады. Бұл төлем шілде айынан бастап өсті.
Кез келген азамат ауырып, жұмыс істей алмаса, дәрігерге барып, уақытша еңбекке жарамсыздық парағын аша алады.
Қазақстан Республикасының Еңбек кодексіне сәйкес, осы құжат негізінде жұмыс беруші өз қаражаты есебінен қызметкерге еңбекке уақытша жарамсыздық бойынша әлеуметтік жәрдемақы төлеуге міндетті. Бұл төлем ауырып қалған кезде төленбейтін жалақының жоғалуын жабуы керек. Бірақ тым ұзақ ауырған болсаңыз, төленетін төлем шығындарды өтей алмайды.
Еңбекке жарамсыздық төлемі қалай есептеледі
Жұмыскердің еңбекке уақытша жарамсыздық бойынша жәрдемақысы оның соңғы 12 айдағы орташа күндік жалақысын ауырып қалған кезеңіндегі жұмыс күндерінің санына көбейту арқылы анықталады. Бірақ бұл төлемнің шегі бар. 2023 жылдың 1 шілдесіне дейін ол 15 айлық есептік көрсеткішті (АЕК) немесе 2023 жылы 51 750 теңгені құрады. Енді қолданысқа енгізілген түзетулердің арқасында бұл лимит 25 АЕК немесе айына 86 250 теңгеге дейін көтерілді.
Мәселен, қазақстандық азаматтың соңғы жылдағы орташа айлық жалақысы 200 000 теңгені құраған. 5 күндік жұмыс аптасы бар жұмыс күндерін ғана есепке алғанда (соңғы жылы 247) оның орташа күндік табысы 9 716,6 теңгені құрайды. Мұндай жалақысы бар қызметкерге еңбек демалысына түскен толық емес 9 жұмыс күні ғана төленеді. Ал өткен айда жалақысынан айырылмай, демалыс күндерін есептемегенде 5 күн ғана ауырып қалуы мүмкін еді. Ал егер осындай орташа күндік жалақысы бар қазақстандық еңбекке жарамсыздық парағын, мысалы, 2 аптаға (10 жұмыс күні) ашса, онда оған 2023 жылы 97 166 емес, ең көбі 25 АЕК, яғни 86 250 теңге төленеді. Бұрын бұл шектеу одан да аз болды.
Еңбек кодексіне сәйкес еңбекке уақытша жарамсыздық бойынша әлеуметтік жәрдемақы жалақысының 100 % көлемінде келесі жұмыскерлерге төленеді:
— еңбек жарақатына немесе кәсіптік ауруға байланысты еңбекке жарамсыздық парағын ашқан қызметкерлерге,
— шетелде болған кезде шетел валютасында жәрдемақы алатын дипломатиялық қызмет жұмыскерлеріне,
— Отан соғысының жұмыс істейтін ардагерлері, жеңілдіктер бойынша ардагерлерге теңестірілген жұмыскерлер, басқа мемлекеттердің аумағындағы соғыс қимылдарының ардагерлері.
Аталған санаттағы жұмыскерлерге 25 АЕК шегі қолданылмайды.
Уақытша еңбекке жарамсыздық парағын кім аша аламайды
Егер қызметкердің ауырған уақыты ақылы демалыста немесе жалақысы сақталмайтын демалыста болса, сондай-ақ бала күтіміне байланысты демалыс мерзімінде болған жағдайда, еңбекке жарамсыздық парағы төленбейді.
Еңбекке уақытша жарамсыздық бойынша әлеуметтік жәрдемақы келесі жағдайларда төленбейді:
— еңбекке уақытша жарамсыздығы сот белгілеген қылмыстық құқық бұзушылықты жасаған кезде алған еңбек жарақатының салдарынан болған қызметкерге;
— сот шешімі бойынша қызметкерді мәжбүрлеп емдеу кезеңінде (психикалық аурудан басқа);
— егер сот оның кінәсін анықтаса, қызметкер қамауға алынған және сот-медициналық сараптамадан өткен уақыт үшін;
— қызметкер алкогольдi, есiрткi және психотроптық заттарды, олардың аналогтарын пайдалану салдарынан болған аурулар немесе өндiрiстiк жарақаттар салдарынан уақытша еңбекке жарамсыз болған жағдайда.
Ал еңбекақысының мөлшеріне қарай салыстырмалы түрде ұзақ мерзімге еңбекке жарамсыздық парағын ашқан өзге де қазақстандық жұмысшылар енді жоғары төлем ала алады.
