Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан университетінде церебральды сал ауруына шалдыққан балалар мен жасөспірімдерге арналған отандық трансформацияланатын вертикализатор жасалып шығарылды.
Таңғажайып танымал механизмнің құндылығы да шетелдік аналогтарға қарағанда әлдеқайда функционалды және арзанырақ.
Мұндай жаңашылдық ерекше қажеттіліктері бар адамдарды оңалту және емдеу саласында қаншалықты өзекті екені анық. Ал денесі әлі дамып келе жатқан жандар үшін бұл өте маңызды. Сонымен қатар бұл саладағы статистика көңіл көншітерлік емес: bala.stat.gov.kz сайтының мәліметі бойынша, Қазақстандағы барлық мүгедектігі бар балалардың үштен бірі тірек-қимыл аппаратында ақауы бар балалар.
Зерттелген 0 мен 17 жас аралығындағы мүгедектігі бар 9 мыңнан астам бала мен жасөспірімнің 3 мыңнан астамы тірек-қимыл аппаратына, соның ішінде церебральды сал ауруына қатысты проблемалары бар.
Сондықтан церебральды сал ауруына шалдыққан балаларға қиын оңалту жолынан тезірек және тиімді өтуге көмектесу міндетін көздеген Аманжолов атындағы ШҚҰ студенттері мен оқытушылары қазақстандық вертикализаторды қолға алған.
«Жұмысымызды бастамас бұрын біз осындай балаларға арналған бірнеше оңалту орталықтарын аралап, мұғалімдер мен дәрігерлердің мұндай балалармен жұмыс істеу кезінде қандай қиындықтарға тап болатынын білдік. Жұмыс барысында пайдаланылатын құрал-жабдықтарда ақаулар бар екені анықталды. Отанымызда шығарылатын вертикализаторлар жоқ. Оларды тек сатып алуымыз керек. Бұл өте қымбат құрал. Егер қосалқы бөлшектері істен шықса, оларды ауыстыру мүмкін емес, оның үстіне балалар тез өсіп, құрал үйлеспей қалатыны тағы бар. Сондықтан вертикализатор жасау барысында біз осыны ескеру керек тырыстық», — деді жобасының жетекшісі, ШҚУ физика және технология кафедрасының профессоры Досым Ерболатұлы.
Жұмыстың нәтижесінде баланы шетелдік аналогтары сияқты бір қалыпта ғана емес, бірнеше позицияда – жату, тұру, отыру, сонымен қатар аралық позицияларда да бекітуге мүмкіндік беретін трансформацияланатын вертикализатор пайда болды. Сонымен қатар ол ұзақ қызмет ету мерзіміне арналған, өйткені пациенттің салмағының параметрлері 35 килограммен шектелмей 50-55 дейін арттыруға болады.
Жобаға университет студенттері қатысты, олардың арасында «Материалдарды өңдеу және машина жасаудағы бағдарламалау және құрылғылар» білім беру бағдарламасының үшінші курс студенттері Нұралы Базаров пен Дамир Талғатбек болды.
Жас өнертапқыштардың айтуынша, шетелдік аналогтар қымбат. Сондай-ақ істен шыққан бөлшектерді табуда қиындықтар бар.
«Біз бар механизмдерді зерттедік. Олар тек кішкентай науқасты жатқызып, тігінен отырғызуға мүмкіндік береді. Біздің вертикализатор көптеген себептерге байланысты баланы оңалту мен дамытуда таптырмас құрал: арқада массаж механизмі болады, бүйірі, табан тірегі реттеледі, оны алып тастауға және салуға болады, екі жағынан шынтақ тірегіштері болады. Сондай-ақ тірек жастықтары, кітаптарды, сурет салуды, оқу ойындарын көруге арналған арнайы үстелдің орнатылғаны да маңызды,» — дейді Дамир Талғатбек.
Нұралы Базаровтың айтуынша құрылғы экологиялық таза ағаштан жасалған, қашықтан басқару пульті арқылы көлбеу бұрыштарын реттеуге болады. Вертикализатор әмбебап және қолдануға ыңғайлы және, ең бастысы, әлдеқайда арзан болды. Алдын ала болжам бойынша осындай бір вертикализаторды жасау үшін шамамен 220 мың теңге қажет, жеткізу құнын есепке алмағанда шетелдік аналогтар кемінде 1,5-2 миллион теңге тұрады. Баға айырмашылығы айтарлықтай.
«Жобаның әлеуметтік маңызды болуы біз үшін өте маңызды. Нәтижесін біз мақтан тұтамыз. Көптеген ғалымдар зерттеу жүргізеді, байқауларда жеңіске жетеді, бірақ кейін бұл зерттеу ешкімге пайдасыз болып шығады. Біз керісінше, өте танымал өзекті тақырыпты таңдадық, оны шешуге тырыстық: «Біздің ойлап тапқан құралымыз қоғамға өте қажет екеніне сенімдімін», — дейді Досым Ерболатұлы.
Церебральды сал ауруына шалдыққан балалардың ата-аналары құрылғыны сатып алғысы келеді.
Церебральды сал ауруымен ауыратын бес жасар Сашаның анасы Елена Озерцованың айтуынша, олар Ресейде жасалған шетелдік вертикализаторды сатып ала алмайды. Бұл құрал қымбат, бір жыл бұрын олар бұл құралды пайдаланып болған бір отбасыдан сатып алған, бірақ құрылғы тез істен шыққан. Оған қосалқы бөлшектерді көрші мемлекеттен әкелу мүмкін емес, өйткені ондай бөлшектер жоқ.
«Күйеуім екеуміз бұл вертикализаторға қатты қызығатынбыз. Біріншіден, бұл балаға көмектесетін өте қажетті механизм, екіншіден, ата-аналар мен баламен айналысатын мамандардың жұмсын әлдеқайда жеңілдетеді. Себебі қазір Саша денесін көтеріп, тік жүруі керек. Бұлшықеттердің атрофияланбауы үшін ол қандай да бір түрде дағдыларын шыңдауы тиіс. Бұл өте қиын. Бұл вертикализатор көп функциялы — бұл үлкен плюс. Орындық, төсек және үстел сатып алудың қажеті жоқ — бәрі су өткізбейтін. Сонымен қатар құны да… Менің ойымша, артықшылықтары өте көп», — дейді Елена.
Өскемендегі студенттер жасаған вертикализатордың әмбебаптығы мен мүмкіндіктері де мамандардың ризашылығына бөленді. «Demey» оңалту орталығының меңгерушісі Мәдина Ауренованың айтуынша, құрылғы шынымен де өте ыңғайлы.
«Қазір бұл формадағы нұсқалар мүлдем жоқ, бұл өте маңызды. Мұндай механизмдер өте ауыр және көп орын алады. Бірақ бұл жерде ол бірнеше нұсқаға бөлінеді. Маман және ерекше баланың анасы ретінде, Мен нақты айта аламын: үйде пайдалану үшін және арнайы емханалар мен орталықтар үшін өте қажет құрал. Бір ғана Өскеменнің өзінде ДЦП диагнозымен 98 бала бар және олардың барлығы мамандарға бармайды немесе емханаларға тіркелмеген. Әрине түрлі себептер бар, сонымен қатар бала төсекке таңылуы мүмкін. Сондықтан мұндай жабдық үйде жаттығуға көмектеседі», — деді Мәдина Ауренова.
Қазірдің өзінде көптеген ата-аналардан отандық өндірілген трансформерді бөліп төлеуге немесе несиеге алуға бола ма деген сұрақ туындауда. Бірақ профессор Досым Ерболатұлының айтуынша, механизм алдымен сынақтан өтіп, сертификатталуы керек – барлық кемшіліктер жойылып, содан кейін өндіріске енгізіледі.
Жақында біздің жобамыз «Ғылым қоры» АҚ байқауында жеңіске жеткені туралы қуанышты хабар алдық, бұл бізге өнеркәсіптік өндіріске шығуға көмектеседі. Сонда біз Шығыс Қазақстан облысын ғана емес, Қазақстанды да техникамен қамтамасыз ете аламыз», — дейді Досым. Ерболатұлы.
Бұған дейін құралды патенттеп, өндіріс орнын ұйымдастыру керек. Қазірдің өзінде вертикализаторды сатып алғысы келетіндердің бар екендігі маңызды, сонымен қатар церебральды сал ауруына шалдыққан балаларды сауықтыру үшін арнайы кереуеттер мен орындықтар, дефектологтарға арналған үстелдер жасауға тапсырыстар қабылдануда.
