Қазақстанда Альцгеймер ауруын анықтайтын платформа ұсынылды
Отандық әзірлеушілер дәрігерлерге Альцгеймер ауруын анықтауға мүмкіндік беретін платформаны ұсынды.
Стартап өте өзекті мәселені қамтитын әлеуметтік жоба болып табылады. Бір жарым мың қазақстандық Альцгеймер ауруымен ауыратыны ресми түрде анықталған. Бірақ бейресми деректер бойынша бұл көрсеткіш 250 мыңға жетуі мүмкін дейді.
Алмагүл Нұрпейісова, 35 жаста, бухгалтер. Эксперименттік нейрокогнитивтік тестке қатысушы.
Әсем Өтешева, тілші:
— Енді Алмагүл нейрокогнитивтік емтиханнан өтеді, оны iDala тобы доктор Жібек Жолдасовамен бірлесіп әзірлеген. Альцгеймер ауруының 90%-ы 65 жастан кейін басталса да, оның орта жастағы адамдарда кездесетін жағдайлары да сирек емес дейді дәрігерлер. Мұндай адамдардың есте сақтау қабілеті керісінше төмендейді. Адам кешкі асқа не жегенін есіне түсірмеуі мүмкін, бірақ 30-50 жыл бұрынғы оқиғаларды жақсы есте сақтайды.
Жақын адамның өзін жоғалтып алғанын қалай түсінуге болады?
Жақын адамның үнемі ұмытшақтығына қалай жауап беруге болады? Көбінесе мұндай адамға қамқорлық жасайтын туыстарының көпшілігі невроз күйінде болады. Өйткені науқас адам бірте-бірте балаға айнала бастайды.
Жібек Жолдасова, психотерапевт, медицина ғылымдарының кандидаты:
— Біздің ресми денсаулық сақтау саласы көп жағдайда бұл тақырыпты елемейді. Бұл ауруды сипаттайтын біздің қазақтарда «алжыған» деген сөз бар. Ресми хаттама болғанымен, бірақ оны емдеуге ештеңе жасалмайды. Денсаулық сақтау министрлігінің 75-ші ресми бұйрығы, Міндетті медициналық сақтандыру қоры бойынша медициналық сақтандыру арқылы тегін дәрі-дәрмектің тізімімен осы науқастар дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етіледі. Біздің еліміз деменцияға қарсы дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етілген, оларды анықтап, жазып беру ғана қалды, ол жасалмай жатыр. Деменцияға қарсы препараттарды Қазақстанда 1500-ден сәл астам адам алады, яғни ресми тіркелгендер ғана алады. Психотерапевт Жібек Жолдасованың айтуынша, бұл көрсеткіш әлдеқайда жоғары. Оның айтуынша, елде 250 мыңға жуық Альцгеймер ауруы бар.
Жібек Жолдасова, психотерапевт:
— Жақында ғана, бір апта бұрын, біздің Денсаулық сақтау министрлігі жалпы тәжірибелік дәрігерлер мен терапевттердің арасында деменцияның деңгейінен хабардар екендігі туралы сауалнама жүргізіп жатқанын хабарлаған болатынмын. Мен 10 жылдан астам уақыт бойы диагноз қойып, адамдарды дәрігерлерге апарып, емханаларды дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етіп келемін, әрине, статистикамыз біртіндеп көтерілді. Бірақ бұл әлі де жеткіліксіз. Менің базамда 2 мың адам бар, сол 2 мыңның барлығы менің емделушілерім.
Семейлік Аманғайша Исакова осы дертке шалдыққандарды өзі кездестірді. Бұл ең алдымен науқасқа емес, жақындарына ауыр жүк екенін айтады. 79 жаста әйел бұл аурудың алдын алу үшін миына да, денесіне де қарапайым жаттығулар жасайды.
Аманғайша Исакова, Семей қаласының тұрғыны:
— Ондай адамдар жүк болуы мүмкін, қалай екенін білесіз бе? Аурудың соңғы кезеңінде олар өздеріне қызмет етпейді. Бұл туыстар үшін өте қиын. Олар өткен шақты жақсы есте сақтайды, бірақ осы шақты ұмытады. Мен қартайғанда балаларыма ауыртпалық салғым келмейді, сондықтан таңертең өзім жуынамын, жаттығулар жасаймын және танымдық ойындарды көремін. Ал кешке жатар кезде таңертең не істегенімді есіме түсіремін. Мен кітаптар оқимын.
Әсем Өтешева, тілші:
— Бар болғаны 10 минутқа созылған сынақ аяқталды. Айтыңызшы, Алмагүл уайымдау керек пе?
– Жоқ, Алмагүл сұрақтарға жақсы жауап берді. Жалпы балл: 63%. Бұл өте жақсы көрсеткіш. Ал алдын алу үшін эндокринологпен кеңесу керек.
— Демек, оның Альцгеймер ауруы жоқ па?
— Жоқ.
Алмагүл Нұрпейісова, Астана қаласының тұрғыны:
— Маған тест өте ұнады. Мен оны барлығына ұсынамын. Мен оны әсіресе ересектер мен қарт адамдарға ұсынамын. Аурудың алдын алу үшін, өзім үшін өие керек. Ковидпен ауыратындар үшін де өте маңызды. «Менің ақылым» деп аталатын бұл сынақты қазірдің өзінде 6 мыңға жуық қазақстандық тапсырған. Мұндай миды тексерудің тиімділігі жоғары дейді стартап жобасының негізін қалаушы Сейітжан Сыпабеков. Енді тест Интернетте барлығына қолжетімді және оны кез келген смартфоннан алуға болады.
Сейітжан Сыпабеков, My Mind стартап жобасының негізін қалаушы:
— Өкінішке қарай, жыл сайын 2-3 миллионға жуық адам осы дерттен көз жұмады. Қазақстандағы жағдай да көңіл көншітпейді. Қазіргі уақытта ауру толық емделмейді және даму үстінде. Бірақ науқасқа біраз уақыт жайлы өмір сүруге көмектесетін дәрілер бар. Тест онлайн тәртіпте, Қазақстан азаматтары үшін, барлық азаматтар үшін тегін, сонымен қатар бірнеше тілде қолжетімді. Бұл сынақты үйде, кеңседе, кез келген жерде тапсыруға болады. Ең бастысы — интернетке, смартфонға немесе компьютерге қол жеткізу. Сарапшылардың болжамы бойынша, 2030 жылға қарай әлемде Альцгеймер ауруымен ауыратын 50 миллионға жуық адам болады. Өзіңізді және жақындарыңызды осы аурудан қорғау үшін дәрігерлер санаңызды жаттықтыруды ұсынады. Ол жаттығулар интернетте бұрыннан бері ұсынылған.
Олар әртүрлі ми жаттығуларын жасайды. Егер отбасында мұндай адам бар болса, қарапайым ережелерді сақтаңыз: онымен мүмкіндігінше қарапайым сөйлесіңіз, қысқа сөз тіркестерін қолданыңыз, ұрыспаңыз. Ең бастысы, сабыр сақтап, науқасты міндетті түрде тіркеу қажет.
