Қазақстанда төрт күндік жұмыс аптасын енгізуге заңнамалық шектеулер жоқ.
Исландия төрт күндік жұмыс аптасын пилоттық енгізудің қорытындысын шығарды. Зерттеушілер азаматтардың еңбек өнімділігі айтарлықтай артып келе жатқанын және бұқаралық ақпарат құралдары бұны «керемет жетістік» деп атады.
2015 жылдан 2019 жылға дейін Исландияда ерекше эксперимент өткізілді, оған кеңселердің, балабақшалар мен ауруханалардың 2,5 мыңға жуық қызметкері қатысты. Эксперимент мәні төрт күндік жұмыс аптасын енгізу болды.
Эксперимент шарттары келесідей болды: жұмыс уақыты 40-тан 35 сағатқа дейін қысқарды, бірақ бірдей жалақы деңгейімен, яғни қалған төрт жұмыс күнінің әрқайсысы бір сағатқа ұзарды. Бұл қосымша бір демалыс күніне өтемақы ретінде жасалды.
Авторлар экспериментке қатысушылардың көпшілігі үшін еңбек өнімділігі бұрынғы деңгейде немесе жоғарылағанын, адамдар отбасы мен достарына көп уақыт бөле бастағанын, олардың психологиялық жағдайы жақсарғанын және жұмыста аз шаршайтындарын атап өтті.
Енді Исландия азаматтарының шамамен 86% -ы төрт күндік жұмыс аптасына көшті немесе жұмыс уақытын қысқарту құқығын алды, деп жазады Snob. Бұл жетістік назардан тыс қалмады: ұқсас жобалар қазірдің өзінде Испания мен Жаңа Зеландияда пилоттық тәртіпте жүзеге асырылуда.
Бұл тәртіп Қазақстанда енгізілсе біздің азаматтар жұмыс уақытын қысқарту арқылы еңбек өнімділігі мен әл-ауқатын жақсарта алар еді.
Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі компаниялар үшін жұмыс уақытына ешқандай шектеулер жоқ екенін айтты. Қазақстанның еңбек заңнамасы сіздің жұмыста болатын уақытыңызды реттемейді.
«Еңбек шартын жасасу кезінде және еңбек қатынастары процесінде (тараптардың жазбаша келісімі бойынша) қызметкерге толық емес жұмыс аптасы тағайындалуы мүмкін, яғни аптасына жұмыс күндерінің санын азайту. Төрт күндік жұмыс аптасы белгіленген жағдайда, еңбек заңнамасында жұмыс берушіге де, жұмыскерге де көзделген барлық құқықтар мен міндеттер сақталады. Осыған байланысты Еңбек кодексіне кез келген өзгертулер мен толықтырулар енгізу талап етілмейді», — деп хабарлады Еңбек министрлігі.
Әлеуметтанушы Камила Ковязинаға Қазақстанда төрт күндік жұмыс аптасын енгізу шындыққа сәйкес келе ме және ішкі шындықты ескере отырып, оның қалай жүзеге асатындығы туралы сұрақтар қойылды.
Халықаралық тәжірибеге сүйене отырып, сарапшы еңбек пен жеке өмір арасындағы тепе-теңдіктің арқасында өнімділіктің артуын атап өтті. Алайда ол жақын арада Қазақстанда төрт күндік жұмыс аптасы енгізілетініне күмәнданды.
«ХХ ғасырдың басында таныс 40-сағаттық бес күндік жұмыс аптасы шоғырландырылған кезде, бұл Батыс елдеріндегі кәсіподақтардың үйлестірілген іс-қимылының арқасында болды. Кейінірек бұл тәжірибе жай озық деп саналды және оны дамытқысы келетіндердің барлығы қабылдады. Бірақ Қазақстанда іс жүзінде мықты кәсіподақтар жоқ және біз шетелдік тәжірибеге әлі үміттене алмаймыз: экономикалық жағдай басқаша», — деді Камила Ковязина.
Нормаланған жұмыс күні қазақстандықтардың көпшілігі үшін сирек кездесетінін атап өтті. Кейбір компанияларда жұмыстан тыс жұмыс істеу қызметкерлер үшін пайдалы деген түсінік қаллыптасқан. Сондықтан егер Қазақстанда төрт күндік жұмыс аптасы енгізілсе, азаматтар бұрыннан істеп жүрген нормада жұмыстарын істей беретіні анық.
Азаматтардың жалақы деңгейін сақтай алатындығы да нақты емес.
«Пандемия кезінде көптеген адамдар қашықтан жұмыс тәртібіне байланысты жалақыларының қысқаруына тап болды. Олар кеңсеге қарағанда үйде аз жұмыс істеді деген болжам бар», — дейді әлеметтанушы.
