Қазақстан Республикасының Салық кодексіне сәйкес қазақстандық жұмысшылар жалақыдан төленген жеке табыс салығының мөлшерін азайтуға құқылы. Мұны қалай жасауға болады және бұл үшін не қажет?
Қазақстандықтар мемлекет қазынасына төлейтін жеке табыс салығы қазақстандықтардың салық салынатын кірісінің 10% -на тең. Бұл жағдайда келісімшартта көрсетілген міндетті төлемдер ұсталғанға дейінгі жалақыны қарастырамыз. Салық салынатын табыс азайған соманы салықтық шегерім деп атайды. Жалақының 10% -ын есептемей тұрып, одан міндетті төлемдер мен қызметкерлердің басқа шығындарының сомалары алынады.
Стандартты ұсталымдар
Жұмыс берушілер ұстаушы агент ретінде табыс салығын ұстамас бұрын жалақыға автоматты түрде қолданатын шегерімдер бар. Бұл үшін қызметкерлерден ешқандай өтініш қажет емес.
Біріншіден бұл міндетті зейнетақы жарнасы, яғни қызметкердің жеке зейнетақы шотына жіберілген сомадан жеке табыс салығы ұсталмайды. Әрі қарай, міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру (МӘМС) бойынша жарна салық салынатын кірістен алынады. Стандартты аударымдар жалақыға да қолданылады. Атап айтқанда бұларға ағымдағы жылдағы ең төменгі жалақы мөлшері — 42 500 теңге жатады. Бұл санатқа 882 АЕК немесе ағымдағы жылы 2 572 794 теңге жылдық шегерім кіреді.
Оған мүгедектігі бар жандар, мүгедектігі бар балалар, мүгедектігі бар баланың ата-аналары немесе бала кезінен мүгедектігі бар және басқа санаттағы азаматтардың өкілдері сене алады. Осындай артықшылыққа ие жұмыскерлердің кірістерінен жеке табыс салығы ұсталмайды. Ол сома жылына 2,6 миллион теңгені құрайды.
Қосымша аударымдар
Қызметкердің қалауы бойынша жасалуы мүмкін тағы үш шегерім бар. Ол үшін ол жұмыс берушіге келіп, тиісті құжаттар негізінде салық салынатын базаны төмендетуді сұрауы керек.
Ең алдымен бұл ерікті зейнетақы жарналарына аударым. Егер адам осындай жарналарды өз пайдасына жасап отырса, онда ол өзінің жеке зейнетақы шотына аударылған сомадан салық төлемеуге құқылы.
Келесі кезекте медициналық қызметтерге (косметологиядан басқа) ақы төлеу құнына салықтық жеңілдіктер жасалады. Осылайша егер қызметкер ақылы медиинаға жүгінген болса, онда жұмсалған сомадан табыс салығын төлемеуге құқылы. Бұл сома жылына 94 АЕК немесе 274 198 теңгені құрайды.
Ол үшін жұмыс беруші ақылы медициналық қызметтерді, олардың құнын және ұстап қаламын деп отырған қызметкердің төлемін растайтын құжаттарды ұсынуы қажет.
Үшінші қосымша шегерім ретінде сіз тұрғын үй құрылыс банкінде ипотека бойынша негізгі қарыз бойынша есептелген сыйақы мөлшерін қолдана аласыз. Бұл үшін сіз бухгалтерияға ай сайынғы сыйақы мөлшерлемесі белгіленген ипотека келісімшартын және төлем кестесін ұсынуыңыз керек. Бұл сомалар табыс салығын есептеу үшін ай сайын жалақыдан ұсталатын болады. Осылайша ипотека төлемдерінің бір бөлігін жалақымен бірге қайтаруға болады екен.
Мысалы жалақы 100000 теңгені құрайды. Міндетті зейнетақы жарнасы 10000 теңгеге тең, ал міндетті медициналық сақтандыру 2000 теңгені құрайды екен. Біз оларды жалақыдан ең төменгі жалақы мөлшерімен бірге ұстаймыз, салық салынатын сома ретінде 45 500 теңгені қалдырамыз. Бұл табыс салығы 4550 теңгеге тең болады деген сөз. Міндетті төлемдерді есептемегенде қызметкер қолында 83 450 теңге алады. Мысалы бұл қызметкер тұрғын үй құрылыс банкінен ипотека алды. Бірінші айда төлемдер кестесі бойынша сыйақы шамамен 50 мың теңгені құрайды және ай сайын біртіндеп төмендейді. Бұл ай сайынғы төлем емес, тек банктің ай сайынғы сыйақысы ғана.
Егер біз осы мөлшердегі ұстап қалуды ескеріп, алдыңғы жалақыны қалдырсақ, онда алғашқы айларда жеке табыс салығы қызметкердің жалақысынан мүлдем ұсталмайды. Бұл жалақы өскенге дейін немесе сыйақы мөлшері шегерімдердің қалған бөлігінен кейін қалған салық салынатын мөлшерден аз болғанға дейін жалғасады.
Стандартты және қосымша шегерімдерді ескере отырып, жалақы неғұрлым аз болса, пайыздық мөлшерлеме бойынша салық салынатын сома соғұрлым аз болады, ал табыс неғұрлым көп болса, жеке табыс салығының мөлшері оның стандартты деңгейіне қарай неғұрлым белсенді 10% ұмтылады.
