Қазақстан Үкіметі 2021 жылғы 8 шілдедегі қаулысымен өмір бойы оқыту (үздіксіз білім беру) тұжырымдамасын бекітті.
Тұжырымдама өмір бойы оқытуды оңтайлы қамтамасыз ету үшін білім берудің барлық деңгейлері мен нысандарының құрылымы мен мазмұнын тиімді өзгертудің мақсаттарын, міндеттерін, негізгі тәсілдерін айқындайды.
Атап өтілгендей, тұжырымдама ұсынылған ұсыныстарға негізделген:
— 2030 жылға дейінгі кезеңге арналған тұрақты даму саласындағы күн тәртібі (4-мақсат. Жан-жақты және әділ сапалы білім беруді қамтамасыз ету және барлық адамдар үшін өмір бойы оқу мүмкіндігін көтермелеу);
— экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымының (ЭЫДҰ) «Қазақстандағы дағдыларды дамыту стратегиясы-2020» баяндамасы;
— ЭЫДҰ-ның ересектердің құзыретін бағалау жөніндегі халықаралық бағдарламасын (PIIAC)зерттеу деректері;
— Болон процесі-2020 «жоғары білім беруге жауапты еуропалық министрлер конференциясының коммюникесі. Жаңа онжылдықтағы жоғары білімнің Еуропалық кеңістігі»;
— ЮНЕСКО-ның өмір бойы оқыту институтының «өмір бойы оқыту. Саясат және стратегия»;
— Инчхондағы ЮНЕСКО дүниежүзілік білім беру форумының декларациясы.
Тұжырымдаманың мақсаты-бәсекеге қабілеттілігі мен базалық құзыреттерін ЭЫДҰ елдерінің деңгейіне дейін арттыру үшін ел халқын формальды, бейресми және ақпараттық оқытумен қамтуды қамтамасыз ететін үздіксіз білім беру жүйесін құру.
Тұжырымдаманың негізгі қағидаттары:
1. үздіксіз білім беру арқылы оқытудың жеке траекториясын еркін таңдау және дағдылар мен құзыреттер алу;
2. жеке адамның қажеттіліктеріне сәйкес формальды, бейресми және ақпараттық білім алудың барлық нысандарының келісімділігі мен толықтырылуы;
3. еңбек ресурстарының ұтқырлығы — қызмет бейінін ауыстыру және әртүрлі бағыттар бойынша кәсіптік білім алу мүмкіндігі;
4. өмір бойы оқыту жүйесін қамтамасыз ету бойынша түрлі институттар — мемлекет, білім беру ұйымдары, бизнес және азаматтар арасындағы өзара іс-қимыл;
5. ресми, бейресми және ақпараттық білім беру шеңберіндегі білім беру бағдарламаларының түріне қарамастан оқыту нәтижелерінің тең құндылығы.
Оны іске асырудың негізгі тәсілдері мыналарды қамтиды:
— формальды және бейресми оқыту нәтижелерін тану тетіктерін қоса алғанда, үздіксіз білім беру жүйесін дамыту;
— тәжірибе, білім, көрсетілген білім мен дағдылар негізінде біліктілікті және дағдыларды тану тәртібін регламенттейтін сертификаттау моделін қалыптастыру;
— халықты бейресми біліммен қамтуды қамтамасыз ету;
азаматтардың цифрлық құзыреттерін арттыру;
— үздіксіз білім беруді институционализациялау.
Тұжырымдаманы іске асыру білім берудің әртүрлі деңгейлерінің сабақтастығын, формальды, бейресми және ақпараттық білім берудің интеграциясын қамтамасыз етуге, Оқыту нәтижелері мен біліктіліктерін танудың икемді құралдары арқылы мамандыққа қолжетімділікті кеңейтуге, халықтың еңбек ұтқырлығын арттыруға мүмкіндік береді, — делінген құжатта.
Қазіргі уақытта Қазақстанда жекелеген мамандықтарға біліктілік беруге және растауға қойылатын талаптар әзірленді және пайдаланылуда.
Мемлекеттік органдар айналысуын немесе қызмет түрін айқындайды, оларды жүзеге асыру біліктілікті растайтын құжат болған кезде ғана мүмкін болады.
Сонымен қатар, «Атамекен» ҚР Ұлттық Кәсіпкерлер палатасы техникалық және кәсіптік білім беру мамандарының біліктілігін тәуелсіз сертификаттауды жүзеге асырады.
Сонымен қатар, мамандарды сертификаттау орталықтарының тізілімін жүргізеді.
Яғни, мамандардың біліктілігін сертификаттау және растау реттелетін және реттелмейтін қызмет түрлері үшін әртүрлі тәсілдермен жүзеге асырылады — құжатта көрсетілген.
Сондай — ақ, кәсіби қызметкерлер ұйымның табысты қызметінің кепілі болып табылады. Сондықтан қызметкерлердің кәсіби деңгейінің серпінді жоғарылаған біліктілік талаптарына сәйкестігін сақтау Жұмыс берушінің міндеттерінің бірі болып табылады.
Қазақстанда бейресми білім берудің мемлекеттік емес провайдерлері секторы қалыптасты.
ЮНЕСКО (2018) зерттеуінің деректеріне сәйкес бейресми білім беру секторы жеке бизнесті, үкіметтік емес ұйымдарды, жастар құрылымдарын, кәсіподақтарды қоса алғанда, мемлекеттік емес провайдерлердің үлкен санымен толтырылады. Олардың барлығы еліміздің ересек тұрғындарына түрлі семинарлар, курстар, қайта даярлау, жұмыс орнында оқыту, жеке консультациялар ұсынады.
Сонымен қатар, Дүниежүзілік банктің зерттеуіне сәйкес, Қазақстан кәсіпорындар ұсынатын бейресми оқытуға қатысудың салыстырмалы түрде төмен деңгейіне ие. Кәсіпорындардың тек 21,8% — ы 2019 жылы ЭЫДҰ елдеріндегі орташа 29% — бен салыстырғанда оқытуды ұсынды. Жеке секторда қосымша білім беруге 14,7%, ал мемлекеттік секторда жұмыс істейтіндердің 32,2% қатысты.
Алайда Қазақстандағы ЭЫДҰ елдеріне қарағанда әйелдер (19,3%) ерлерге қарағанда (14,3%) ересектерді оқытуға көбірек бейім.
Сондай-ақ, деректер жоғары біліммен қамту дағдылардың жоғары деңгейінің кепілі емес екенін көрсетеді.
PIAAC зерттеуі жоғары біліммен салыстырмалы түрде жоғары қамтылғанына қарамастан, Қазақстанның жас буыны ЭЫДҰ елдеріндегі ұқсас ұрпаққа қарағанда айтарлықтай аз балл жинағанын көрсетті. ЭЫДҰ елдерінде орта есеппен 25-34 жастағы жоғары білімі бар халық Оқу сауаттылығы бойынша 277 балл жинайды, ал Қазақстанда бұл көрсеткіш 249 баллды құрайды.
Сонымен қатар, PIAAC-2018 зерттеуі ҚР-ның 16-34 жастағы халқының тек 1/5 бөлігі ғана цифрлық дағдылардың жоғары деңгейіне ие екенін көрсетті.
