Ең төменгі жалақы ең алдымен жалақысы төмен жұмысшылардың құқықтарын қорғайды. Ол салықтарды, әлеуметтік аударымдар мен жарналарды есептеу кезінде де қолданылады.
Қазақстан Республикасының Еңбек кодексіне сәйкес, ең төменгі жалақы — бұл қалыпты жағдайда жұмыс істейтін және айына белгіленген жұмыс уақытының нормасын орындайтын біліктілігі жоқ жұмысшыларға ақшалай төлемдердің кепілдік берілген минимумы.
Ағымдағы жылы Қазақстанда ең төменгі жалақы — 42 500 теңге. Бірақ келесі жылдан бастап ел президенті Қасым-Жомарт Тоқаев ең төменгі жалақыны 60 000 теңгеге дейін көтеруді тапсырды. Сонымен қатар мемлекет басшысы салық, әлеуметтік және басқа да салаларда есептік көрсеткіш ретінде ең төменгі жалақыны орынсыз пайдаланудан бас тарту керектігін айтты.
Бұл өзгеріс қай салаларға әсер ететіні осы жылдың соңына дейін белгілі болуы мүмкін.
Жалақы мен зейнеткерлік төлемдер
Стандартты салық шегерімі ретінде ең төменгі жалақының мөлшері жалақыдан және зейнетақы жинақтарынан төлемдерден ұсталатын жеке табыс салығының (ЖТС) мөлшерін анықтау үшін қолданылады. Жеке табыс салығының мөлшерлемесі 10%құрайды, бірақ, мысалы, жалақысы 200 000 теңге болса, табыс салығы 20 000 теңге емес, 13 350 теңгені құрайды, себебі салықиең төменгі жалақы мен міндетті жарналарды шегеріп тастап есептелінеді. Бұл БЖЗҚ -дан ай сайынғы зейнетақы төлемдеріне және зейнетақы аннуитеті шарты бойынша сақтандыру төлемдеріне қатысты, олар да бір ең төменгі жалақы мөлшерінде салық шегеріміне жатады.
Әлеуметтік сақтандыруға аударымдар мен төлемдер
Жұмыс берушінің міндетті төлемдер бойынша шығындарының бірі әлеуметтік сақтандыру жарналары болып табылады, ол қызметкердің жалақысының 3,5% мөлшерінде өз есебінен төлейді. «Міндетті әлеуметтік сақтандыру туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес, әлеуметтік аударымдарды есептеу объектісі ретінде ескерілетін қызметкердің айлық табысы жеті реттік ең төменгі жалақы немесе ағымдағы жылы 297 500 теңгеден аспауы тиіс.
Егер қызметкердің жалақысы осы сомадан көп болса, онда әлеуметтік аударымдар әлі де ең төменгі жалақының 3,5%-ына тең болуы тиіс. Қазақстандық жұмысшылар бала туғанда, асыраушысынан айырылғанда, мүгедектікте немесе жұмыс кезінде алатын әлеуметтік төлемдердің мөлшері жұмыс беруші әлеуметтік аударымдарды төлеген кіріс мөлшерімен анықталады.
Әлеуметтік төлемдерді есептеу кезінде ескерілетін орташа айлық кірістің ең жоғары мөлшері қазіргі уақытта жеті ең төменгі жалақыдан немесе ағымдағы жылы 297 500 теңгеден аспауы тиіс. Мысалы, бала күтіміне байланысты демалыста отырған балаға күтім жасайтын ата-ана соңғы екі жылдағы орташа айлық жалақының 40% мөлшерінде ай сайынғы әлеуметтік сақтандыру төлеміне құқылы. Ал егер ол жалақы алатын болса, мысалы, 400 000 теңге, онда міндетті зейнетақы жарнасы ұсталғанша әлеуметтік төлем 160 000 теңге емес, 119 000 теңге (ең төменгі жалақының 40% -ы) болады.
БЖЗҚ мен МСҚ-ға міндетті жарналар
Ең төменгі жалақының мөлшері қызметкердің жалақысынан Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорына (БЖЗҚ) және Медициналық сақтандыру қорына (МСҚ) аударылатын міндетті жарналардың максималды мөлшерін анықтау кезінде де ескеріледі.
БЖЗҚ-дағы міндетті зейнетақы жарналары (МЗЖ) қызметкердің айлық табысының 10%-на тең. «Зейнетақымен қамсыздандыру туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес МЗЖ есептеу үшін қабылданған айлық кіріс 50 ең төменгі төлемнен немесе ағымдағы жылы 2 125 000 теңгеден аспауы тиіс. Ағымдағы жылы ең жоғары айлық жарна ең төменгі 5 жалақы немесе 212 500 теңгеден аспауы керек. Ағымдағы жылы қызметкердің жалақысынан ұсталатын міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру (МӘМС) бойынша ай сайынғы жарналар 2%-ға тең. Ал оларды есептеуге ең жоғары кіріс — 10 ең төменгі жалақы немесе 425 000 теңге. Яғни, қазіргі уақытта міндетті медициналық сақтандырудың ең жоғары төлемі 8500 теңгеге тең болуы мүмкін.
Дәл осындай шектеулер қызметкердің жалақысының тағы 2% -ын МСҚ шегеретін жұмыс берушілерге қолданылады. Ұсынылған заңдардың қайсысына түзетулер енгізіледі, ал енді қандай төлемдер есептік көрсеткіш ретінде қолданылмайтынын анықтау үшін ең төменгі жалақы тиісті өзгерістер мен өзгертулер енгізілгеннен кейін белгілі болады.
