Елордада мүгедектігі бар балалар қоғамы 22 жылдан астам жұмыс істейді. Оңалту кезінде мұнда балалардың шығармашылық мүмкіндіктерін ашуға және дағдыларын дамытуға көмектеседі.
Шағын кеңселер нағыз шеберханаға айналған. Мұнда балалар сурет салуды, аппликация жасауды және қыш ыдыстардың қыр-сырын үйренеді. Бөлмені терезеден түскен күн сәулесі емес, қуыршақтардан пластилин мен балшықтан жасалған қолөнерге дейінгі ерекше балалардың еңбегі жарқын етеді.
Диляра Кошаева мүгедек балалар қоғамында бір жыл жұмыс істейді. Ол әлеуметтік қызметкерлермен жұмыс жасау қажеттілігін бағалау бойынша маман ретінде жұмысқа орналасты, сонымен бірге ол балалармен арт-терапия мен балшық терапиясында жұмыс істей бастады және бүгінде шебер болды.
Орталық директоры Оксана Омелковецтің айтуынша, сазды терапия олардың арт -терапия мен сазды терапия бойынша бір жобаны ұтып алуынан басталды. Нәтижесінде станток сатып алынған.
«Біз қолөнермен айналысамыз, сурет саламыз, тақта дайындаймыз. Біз базалық негіз жасаймыз, ал балалар сурет салады. Балшық терапиясы қолдың ұсақ моторикасын дамытады. Аутизммен ауыратын балаларға өте пайдалы. Олар сөйлемейді, батылдық танытпайды. Ал саз тыныштандырады. Балалар сазбен жұмыс істеуді үйренеді. Әр бала станокқа жақындай бермейді. Ұялшақ балалар бар. Біреу қорқады. Бірақ аутизммен ауыратын балалар сазды емді ұнатады. Барлығы баланың көңіл-күйіне байланысты», — дейді балшық шебері.
Нұр-Сұлтан мүгедектігі бар балалар қоғамы 1999 жылдан бері жеке ұйым ретінде жұмыс істейді. Тендерге қатысады, осылайша мемлекеттік қолдау алады. Қазіргі уақытта орталық 186 балаға қызмет көрсетеді. Орталықтағы сабақтардан басқа, әлеуметтік қызметкерлер олармен аптасына екі рет бір сағаттан үйде жұмыс істейді. Орталықта балалар оңалтудан өтеді. Олармен массаж терапевттері, оңалтушы терапевтер, психологтар мен дефектологтар жұмыс жасайды. Сонымен қатар арт-терапия, кәсіптік терапия бөлімдері бар.
Ұйым директоры Оксана Омелковецтің айтуынша, орталықта негізінен жүйке-психиатриялық патологиясы бар, тірек-қимыл аппаратының бұзылыстары бар балалар: церебральды сал ауруы, Даун синдромы, аутизм спектрінің бұзылуы емделеді. Орталық бір жарым жастан 18 жасқа дейінгі балаларды қабылдайды. Мүгедектігі бар балалар қоғамында 40-қа жуық адам жұмыс істейді.
Мұнда мүгедектігі бар балалар қоғамында ерекше балаларды қабылдайтын балабақша бар. Бұл «Баламай» мүмкіндігі шектеулі балаларды әлеуметтік қолдау орталығы, оны қоғам қызметкерлері «достық ұйымы» деп атайды. Оған 18 жасқа дейінгі психикалық ауытқулары бар балалар қатысады. Егер бұрын олар үйде болуға мәжбүр болса, қазір олар таңертеңнен кешке дейін орталықта. Орталық директорының айтуынша, бұл ерекше балаларға күтім жасайтын аналардың өмірін айтарлықтай жеңілдетеді. Оксана Омелковец бірнеше рет бақытты оқиғалардың куәгері болған, аналар кешке дейін балаларын осында қалдырып, өздері жұмыс істеп, жеке тұрғын үй сатып алып, балалардың жағдайы жақсартқан оқиғалар болғанын айтады. «Мұндай орталықтар болуы керек», — деді ол.
Мүгедектігі бар балалар қоғамының жұмысына келетін болсақ, директордың айтуынша, негізгі міндет — үйде әлеуметтік қызмет көрсету.
«25-тен астам әлеуметтік қызметкер үйде балалармен жұмыс жасайды, себебі балалар көбінесе аурудың орташа, орташа ауырлық дәрежесінде. Әлеуметтік қызметкер аптасына екі рет оларға барады, психологиялық қолдау сабақтарын өткізеді. Егер сізге заңгерлік кеңес қажет болса, орталық сізге маман табуға көмектеседі», — деді Оксана Омелковец.
Ал орталық екі ауысымда жұмыс істейді: біріншісі 9:00 -ден 12:30 дейін, екіншісі — түстен кейін. Әр маман жарты сағат жұмыс істейді. Бұл уақытта ата-аналар өз істерімен айналыса алады немесе курс аяқталғанша күте алады.
«Біз арнайы әлеуметтік қызметтерді көрсету стандарты бойынша жұмыс жасаймыз. Барлық балалар әлеуметтік қызметтерді ала алмайды. Тек жүйке -психикалық бұзылыстары мен тірек-қимыл аппараты бұзылған балалар ғана, сондай-ақ ауырлығы орташа және ауыр балалар. Көру қабілеті бұзылған және басқа да диагнозы бар балалар бар, олар әлеуметтік қызмет алуға құқылы емес, бірақ біз оларға кеңес береміз», — дейді Оксана Омелковец.
Жұмыспен қамту және әлеуметтік қамсыздандыру мәселелерінде де орталықтағы көмек мүлдем тегін. Балшық шебері Диляра Кошаеваның аналарға көмегі зор.
«Өздеріңіз білетіндей, барлық қызметтер әлеуметтік қызметтер порталына берілді. Барлығының үйінде компьютер жоқ, олар қиындықтарға тап болады. Ал Диляра ЭЦҚ алуға, әлеуметтік қызметтер порталында санаторий таңдауға, жөргектер мен қажетті тауарларға тапсырыс беруге көмектеседі», — дейді орталық директоры.
Орталық мемлекеттік әлеуметтік тапсырысты орындайды. Сәйкесінше, әлеуметтік қызметкерлер мен мамандардың жалақысын мемлекет төлейді. Балаларды тәрбиелеу бойынша барлық қызметтер ақысыз. «Баламай» орталығында да солай.
«Егер сіз стандартты қарасаңыз, бізде оңалту орталықтары болмауы керек, әлеуметтік қызметкерлер балаларға баруы керек. Дегенмен, нәтижеге қол жеткізу үшін біз екі оңалту орталығын құрдық. Сондықтан әлеуметтік қызметкерлердің жалақысы аз. Ставка 90 мың теңге, оған қоса оларға жол жүру билеттері беріледі», — дейді мүгедек балалар қоғамының директоры.
Орталықта балаларға сауықтыру дене жаттығулар да бар (жаттығу терапиясы). Оксана Омелковецтің айтуынша, бұл церебральды сал ауруына шалдыққан балалар үшін бұл ең маңызды жаттығулар.
«Жақсы нәтижелер бар. Балалармен дефектологтар мен логопедтер жұмыс жасайды. Әркімде әр түрлі нәтиже бар. Біреудің үлкен жетістігі бар, біреудің кіші жетістігі бар. Қазір біз жаттығу терапиясы бойынша жақсы мамандардың тапшылығын көріп отырмыз. Бізде жақсы маман болды, бірақ ол Ресейге кетті, біз оның келуін асыға күтеміз. Сондай-ақ, балалар массаж курстарын алады: жалпы массаж немесе тек белгілі бір мүшеге арналған массаж түрін. Әр балаға жеке бағдарлама жасалады. Бір диагноз болуы мүмкін, бірақ барлық балалар әр түрлі: олардың мүмкіндіктері, ақпаратты қабылдау жылдамдығы. Нәтиже баланың ерекшеліктеріне және орталыққа бару жиілігіне байланысты», — деді ол.
Жұмыс бақылауларынан Орталық қызметкерлері «ата-аналардың инерциясы» деген ұғымды шығарды.
«Баланы барлық оңалту орталықтары мен курстарына апарудан алықпайтын ата-налар бар. Бірнеше жыл күтіп отыратындар да бар, әлеуметтік қызметкер оларды «сілкіп» алған соң, олар орталыққа жүгінеді. Көп нәрсе ата-аналарға байланысты. Ерте жастан келген балалар бар, қазір олар 18-де.
Бірде анасы баласымен келді. Бала үнемі жылап тұратын, оған церебральды сал ауруы диагнозы қойылған. Бірақ бала мектепке барады, оның достары бар. Ол сыныпқа кіргенде, балалар оны қалыпты қабылдады. Тәрбиеші баланы қалай қабылдаса балалар да солай қабылдайды. Ерекше балаларды басқа ата-аналар әдеттен тыс қабылдайды, әсіресе балабақшаларда. Бірақ бұл жағдайдан ешкім сақтандырылмаған. Бала дені сау болып өседі, бірақ аяқ астынан кеселе пайда болуы мүмкін. Ал енді бала қаншалықты тәуелсіз болса, достар оны қарапайым жігіт ретінде қабылдайды », — деді Оксана Омелковец.
Біздің әңгіме барысында ол мүмкіндігі шектеулі балалары бар отбасылар туралы кейбір стереотиптерді бұзды.
«Мен жұмыс істеп жүргенде, анасы ішімдікке әуес бір ғана отбасы болды. Бірақ ішімдік ішпеген кезде ол балаға жақсы көңіл бөлетін, оны барлық орталықтарға апаратын. Барлық отбасылардың әкелері қашып кетпейді, жауапкершілікті өз мойнына алып жататындары да жеткілікті. Толыққанды отбасылар көп. Баламай сияқты орталықтардың арқасында көптеген ата-аналар жұмысқа орналасты, материалдық әл-ауқатын көтерді», — дейді қоғам директоры.
Орталықтағы курстарға жазылу үшін сіз тікелей телефон нөмірлері арқылы хабарласа аласыз. Сонымен қатар алты құжаттан тұратын шағын пакет бар. Ата-аналар оларды ХҚО-ға апарады, өтініш жазады. Бұл құжаттар жұмыспен қамту және әлеуметтік қорғау бөліміне түседі. Содан кейін олар осындай орталықтарға келеді. Жалпы, процесс шамамен бес-алты күнге созылады.
Балалар өз мүмкіндіктерін ашып қана қоймай, өзін, қоршаған әлемді танып, әлеуметтенеді. Мұнда ертеңгіліктер жиі өткізіледі. Пандемияға дейін балалар театрларға баратын еді. Орталықтың аумағы өте жанданған. Сіз үлкен алаңда көп ойнай аласыз. Арнайы ойыншықтар үйі бар. Жазда балалардың өздері қызанақ, қияр, картоп отырғызады. Дәмді тағамдар ашық ауада үлкен қазанда дайындалады. Балалардың ең жақсы достарына айналған қояндар да бар.
Ұйым ата-аналарға жақсы жағдай жасауға тырысады. Екінші жыл қатарынан ерекше балалардың ата-аналарына арналған арнайы жоба бар. Олар шашты қию, маникюр, кірпікті ұзарту, қастың формасын жөндейтін қазметтерді тегін ала алады. Психологиялық тренингтер де жүргізіледі.
«Біз демеушілерді іздейміз, әсіресе Жаңа жылға сыйлықтарға алу үшін. Біз балаларға өздеріне ұнайтын және қажет нәрсені сатып алғандарын қалаймыз. Балалар әр түрлі. Сондықтан бізде барлығына жеке көзқарас бар. Туған күннің өзінде әлеуметтік қызметкер ата-анасымен ақылдасып, бала қалаған сыйлықты таңдайды. Мен ата-аналарға айтып отырамын, сіз балаларыңызды жетік бағаламайсыздар деп. Олар сабаққа келгенде қолдарына қарындаш алады, керемет туындылар жасалады. Ата-аналар өз балаларының шығармашылығынан аздап таң қалды. Балалар бір нәрсені жақсы меңгергенде, эмоцияларын жасырмайды. Нәтижені көрген ата-аналар балалары үшін екі есе қуанады», — деп толықтырды мүгедектігі бар балалар қоғамының директоры Оксана Омелковец.
