Бала күтіміне байланысты төленетін жәрдемақыны қалай есептеу керек? 2022 жылы оның көлемі қандай болады? Болашақ ана бала күтіміне байланысты демалысқа дейін жұмыс істемесе, төлемдер алады ма? Әкесі баласына жәрдемақы ала ала ма?
Осы сұрақтарға бухгалтерлік қызмет бойынша кеңесші Ұлмекен Сарман жауап берді.
Бала туылғаннан кейін қандай төлемдер төленеді?
Төлемдердің екі түрі бар:
1) тұрақты мемлекеттік біржолғы жәрдемақы (бала тууға байланысты жәрдемақы);
2) бала бір жасқа толғанға дейін оның күтіміне байланысты табысынан айырылған жағдайда ай сайынғы әлеуметтік төлем (бала күтімі бойынша жәрдемақы).
Бала күтімі бойынша ай сайынғы жәрдемақы қалай есептеледі?
Ай сайынғы жәрдемақы бала бір жасқа толғанға дейін төленеді. Төлем сомасы ананың бала күтіміне байланысты демалысқа дейін жұмыс істегеніне байланысты болады. Егіз туылған болса, жәрдемақы әр балаға төленеді. Бұл ана бала санына қарай екі-үш есе жәрдемақы алады деген сөз.
Егер әйел демалысына дейін жұмыс істеген болса, онда бала күтімі бойынша жәрдемақы мөлшері оның соңғы 2 жылдағы табыс деңгейіне байланысты болады. Жәрдемақыны есептеу үшін зейнетақы емес, әлеуметтік аударымдар бойынша орташа айлық табыс алынады. Әрі қарай, кірісті 24 айға бөліп, содан кейін 0,4 есе көбейтіп, зейнетақы жарналарының 10 пайызын алып тастау керек.
Мысал.
24 айдағы орташа айлық табыс 200 000 теңгені құрады.
Еңбекке жарамсыздық күндер санының коэффициенті 0,4 құрайды.
(200 000 (кіріс) х 0,4 (коэффициент) — 10 пайыз (зейнетақы) = 72 000 теңге.
Ай сайынғы жәрдемақы 72 000 теңгені құрайды.
2021 жылы бала күтіміне байланысты ай сайынғы жәрдемақы 119 000 теңгеден аспауы керек. Бұл 297 500 теңгені құрайтын ең жоғары айлық кірістің 40 пайызы
(7 x 42 500 = 297 500).
2022 жылы жәрдемақы 168 000 теңгеден аспауы мүмкін
(7 x 60 000 = 420 000).
Жұмыс істейтіндерге төленетін жәрдемақы жұмыс істемейтіндерге төленетін жәрдемақыдан төмен болмайды. Ең төменгі шек қазір 16 802 теңге, 2022 жылы 17 643 теңге.
Бала күтіміне байланысты төленетін төлемдерді қалай есептеп шығаруға болады?
Оның бірнеше жолы бар.
Бірінші әдіс — тұрғылықты жері бойынша ХҚКО-ға хабарласып, келесі құжаттарды тапсыру:
• жеке куәлік;
• баланың (балалардың) туу туралы куәлігі немесе туу туралы куәліктен үзінді көшірме;
• «Қазпочта» АҚ сияқты кез келген екінші деңгейдегі банкте немесе банк операцияларын жүзеге асыратын ұйымда ашылған банк шотының нөмірі туралы ақпарат;
• өтініш (Халыққа қызмет көрсету орталығында толтырылады).
Екінші әдіс – Egov.kz арқылы өтінімді орналастыру. Ол үшін сізге ноутбук немесе компьютер, электрондық цифрлық қолтаңба және арнайы банк шотының нөмірі қажет.
Үшінші әдіс – Kaspi және Halyk банктерінің өтінімдері арқылы өтініш беру.
Kaspi банкі арқылы:
«Барлық төлемдер» — «Мемлекеттік қызметтер, айыппұлдар, салықтар» — «Жәрдемақы беру» қызметтерін таңдайсыз.
Халық банкі арқылы:
«Басты бет» — Бала туылғандағы жәрдемақы».
Екі жағдайда да, ол болмаған жағдайда осы банктің арнайы шотын ашу қажет болады.
Өтініш 8 жұмыс күні ішінде қаралып, төлемді тағайындау немесе тағайындаудан бас тарту туралы шешім қабылданады. Жәрдемақы тағайындау туралы шешім қабылданса, ана шамамен бір айдың ішінде арнайы шотқа бала күтімі бойынша жәрдемақыны (өткен және алдағы айлар үшін) алуы керек.
Баланың тууы үшін төлемдерді тіркеу туралы өтініш нәресте туған күннен бастап 12 айдан кешіктірілмей берілуі мүмкін.
Бір жасқа толмаған балаға жәрдемақы қалай төленеді?
Балаға берілетін жәрдемақы баланың туған күніне қарай есептеледі. Егер бала 2021 жылы 8 қарашада дүниеге келген болса, онда бірінші жәрдемақы 22 күннен кейін, ал соңғысы 8 күннен кейін беріледі.
Мысал көрейік.
Сәби 8 қарашада дүниеге келген. Ай сайынғы жәрдемақы 72 000 теңге көлемінде тағайындалды.
72 000/30 = 2 400. Нәресте өмірінің әрбір күніне ана үшін мемлекет 2400 теңге төлейді.
2400 х 22 (күн) = 52 800 теңге бірінші бала жәрдемақысы болады.
2400 x 8 (күн) = 19 200 теңге соңғы жәрдемақы болады.
Егер бала бірінші күні туылған болса, онда сіз бірінші жәрдемақыны толықтай аласыз, соңғысы тек бір күнде есептеледі. Айтайын дегенім, ана бала өмірінің әр айы үшін барлық он екі төлемді бірге алады.
АЕК көтерілсе, келесі жылы ай сайынғы жәрдемақы көтеріле ме?
Жәрдемақы бала туылған ағымдағы жылдың көрсеткіштері бойынша есептеледі. АЕК ұлғаюына байланысты өсім болмайды, жәрдемақы сол күйінде қалады. Егер нәресте туған 2021 жылы АЕК 2 917 теңгені құраған болса, 2022 жылы жәрдемақы 2 917 теңге АЕК бойынша есептеледі.
Анасы баласы бір жасқа толғанша жұмысқа шықса, бала жәрдемақысы сақталады ма?
Бұл жағдайда балалар жәрдемақысы қалады, бірақ зейнетақы жарналары түріндегі мемлекеттен субсидиялар тоқтатылады, яғни, қор сізге төлеуді тоқтатады.
Бала күтіміне байланысты демалыста бола тұрып, келесі баласын дүниеге әкелуді жоспарлаған әйелге қандай төлемдер төленеді?
Егер әйел бала күтіміне байланысты демалыстан келесі демалысқа шықса, онда оған жүктілігіне және босануына байланысты біржолғы әлеуметтік жәрдемақы есептелмейді. Бұл төлемді алу үшін келесі балаңызбен бала күтіміне байланысты демалысқа шықпас бұрын жұмысқа ресми түрде бару керек.
Бала күтіміне байланысты демалыстан шыққан жағдайда қандай төлемдер күтуге болады?
• Тұрақты мемлекеттік біржолғы жәрдемақы;
• бала күтімі бойынша ай сайынғы жәрдемақы (бір жасқа дейін). Ол жұмыс істемейтін әйелдер сияқты бекітіледі.
Әке ата-ана жәрдемақысын ала ала ма?
Ата-ана ай сайынғы жәрдемақы алуға өтініш бере алады. Егер анасы мұндай жәрдемақыны алса, онда әкесіне төленбейді.
Әкесі ресми түрде жұмысқа орналасқан жағдайда бала күтіміне байланысты демалысқа шыға алады. Тиісінше, бір жылға дейін ол ай сайынғы жәрдемақы алады, оның мөлшері оның табыс деңгейіне байланысты болады. Бірақ егер баланың әкесі бала бір жасқа толғанға дейін жұмысқа шықса, жәрдемақы бірден тоқтатылады.
Бала қайтыс болса, төлемдерді қайтаруым керек пе?
Өкінішке орай, сәбилердің босану кезінде немесе туғаннан кейін өлетін жағдайлары бар. Мұндай жағдайларда босану бойынша жәрдемақы қайтарылмайды, сома анада қалады. Бірақ сіз бала қайтыс болғаннан кейін есептелген ай сайынғы жәрдемақыны қайтаруыңыз керек. Жәрдемақыны алушыға ЖТМО-дан бұл ақшаны мемлекетке қайтару туралы қоңырау келеді.
