Қазақстанда мүмкіндігі шектеулі жандар үшін кедергісіз орта құру жұмыстары жүргізілуде. Атап айтқанда, «Кедергісіз келешек» жобасы бар, оның аясында 2025 жылға дейін 22 мың нысанды анықтап, қолжетімді ету жоспарлануда. Дегенмен, жүргізіліп жатқан жұмыстарға қарамастан, мүмкіндігі шектеулі жандарға инфрақұрылым жасау бөлігінде заң бұзушылықтар анықталуда. Бұл туралы ҚазАқпарат тілшісіне берген сұхбатында Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі Еңбек, әлеуметтік қорғау және көші-қон комитетінің төрағасы Ербол Нұрғалиев айтты.
– Ербол Жолдаспекұлы, мүмкіндігі шектеулі жандарға кедергісіз орта қалыптастыру мақсатында қандай жұмыстар атқарылып, қандай бақылау жүргізіліп жатқаны туралы ой бөліссеңіз?
– Мүгедектігі бар жандарды әлеуметтік қорғау шараларының тиімді жүйесін құру әлеуметтік саясаттың маңызды және басым бағыттарының бірі болып табылады.
Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі мониторинг жүргізіп, жалпы, әкімдіктер бейімдеген барлық нысандар талапқа сай келмейді деген қорытындыға келдік. Мәселен, әкімдіктер пандустар мен мамандандырылған есіктердің бар-жоғын хабарлады. Айталық, пандус белгілі бір еңісті, ыңғайлы болуы керек. Бұл ретте ғимарат бар, пандус бар, бірақ олар белгіленген стандартқа сай емес екенін көріп отырмыз. Есту қабілеті нашар және саңырау, көру қабілеті нашар және зағип жандарға бөлек талаптар қойылады. Жабық ванна бөлмелері де стандарттарға сай болуы тиіс.
Ескертулер көп, сондықтан біз әкімдіктерге аймақтарда мониторингтік топты белсендіруді тапсырдық. Біз бұл мониторинг топтарына мүмкіндігі шектеулі жандардың құқығын қорғайтын қоғамдық бірлестіктерді, белсенділерді, депутаттарды қосуды ұсындық. Мониторинг топтарына ескертулерді жою бойынша өз ұсыныстарын бере алатын мемлекеттік органдарды ғана емес, сондай-ақ қоғамды ғана қамтымауы тиіс.
– Бүгінде «Кедергісіз келешек» бағдарламасы жүзеге асуда. Бұл жоба не береді?
– «Кедергісіз келешек» жобасының маңызы зор. Біз 2025 жылға дейін кедергісіз ортаны толығымен қамтамасыз етеміз деген міндеттеме алдық.
Өңірлерден бірінші кезекте бейімделуі тиіс барлық әлеуметтік маңызы бар нысандардың тізімі сұралды. Бұл мемлекеттік мекемелер, халыққа қызмет көрсету орталықтары, емханалар, ауруханалар, мектептер, жоғары оқу орындары, спорт нысандары. Мәселен, бір облыста тізімде 250 нысан болса, енді бірінде 400. Біз мүмкіндігі шектеулі жандардың мүддесін шынымен қорғайтын мониторингтік топтарды құру және олардың құрамы бойынша ұсыныстар бердік.
— Мониторинг топтары объектілерді қалай тексереді?
– Еліміз бойынша 200-ден астам мониторингтік топ жұмыс істейді, олар тексеру алдында талаптарды – пандустардың көлемін, көлбеу бұрышын, енін, есту және көру қабілеті нашар адамдарға,тірек-қимыл аппаратының бұзылған жандарға қойылатын талаптарды анықтаулары тиіс. Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігімен бірлесіп, мониторингтік топтарға арналған әдістемелік материалды бекіттік, барлығы сонда белгіленді. Мониторинг тобының әрбір мүшесі нұсқаулар алды.
Мониторинг топтары бекітілген нысандардың барлығын аралап шығып, ұсыныстар ретінде өз ескертулерін берді. Ұсыныстар бұзушылықтарды түзетуге мүмкіндік береді. Ол үшін екі-үш ай мерзім беріледі. Содан кейін олар нысандарды қайта тексереді. Ескертулер жойылғаннан кейін мониторинг топтары объектінің барлық параметрлерге сәйкестігі туралы актіге қол қояды, онда кедергісіз орта үшін 100% қолжетімділік қамтамасыз етілді. Осы акт бойынша әкімдіктер бекітілген нысанды интерактивті қолжетімділік картасына енгізеді, ол жалпыға қолжетімді – https://inva.gov.kz/. Сайтта барлық нысандардың фотосуреттерін орналастыруды талап еттік.
Сондай-ақ шолуларды жариялауға болатын мүмкіндік бар. Сайтқа кірген кез келген адам пікір жазып, өз ойларын анық білдіре алады. Бұл шолуларды түзету мүмкін емес және оларды жою мүмкін емес.
Біз аумақтық департаменттерге тағы да пост-мониторингтен өтуді, яғни мамандардың нысандарды аралауын тапсырдық.
Өткен жылы жергілікті атқарушы органдардың мәліметі бойынша 5080 нысан бейімделсе, соның аясында 3260 нысанды немесе 75 пайызын тексердік.
– Ал нысандарға мониторинг жүргізу барысында қандай заң бұзушылықтар жиі анықталады?
– Өкінішке орай, бірқатар пікірлер анықталды. Мәселен, 400 нысанда тірек-қозғалыс аппараты бұзылған адамдардың жүріп-тұру ережелері бұзылса, орындықтарда 500-ден астам бұзушылықтар орын алған. Көру және есту қабілеті нашар жандар үшін қоршаған ортаны ұйымдастыруда бірқатар бұзушылықтар бар. Олар өз тарапынан барлық заң бұзушылықтарды толығымен жою мақсатында ескерту берді. Біз осы 22 мың нысанның бес жыл ішінде ешбір сұрақсыз мүмкіндігі шектеулі жандарға толық бейімделгенін қалаймыз.
Халыққа қызмет көрсету орталықтарында кедергісіз орта құру мәселесі толығымен жабылғанын қалаймыз. Біз шынымен де сапалы жұмыс жасағымыз келеді. Әкімдіктер барлығы жақсы, барлық жағдай жасалған деп хабарлайды. Дегенмен, бұл әрдайым шындыққа жатпайды.
Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігімен бірлесіп 2021-2023 жылдар аралығында мүгедектігі бар жандардың кедергісіз қолжетімділігін қамтамасыз ету бойынша Жол картасы әзірленіп, бекітілді.
– Ерекше қажеттіліктері бар адамдарға арналған жабдықталған үй-жайлардың жоқтығы қай өңірлерде артта қалды?
– Бұл бөлімде объектілерді бейімдеуге арналған қаржыландыру көлемі туралы сұрақ туындайды. Біз өңірлер бойынша талдау жасадық: барлық нысандарды бейімдеу үшін кім қанша ақшаны кепілге алды. Мысалы, Маңғыстау облысында кепілге қойылған қаражат аз, Атырау облысында, тіпті Алматыда.
Қостанай облысында мүгедектігі бар жандардың қолжетімділігіне қатысты көптеген ескертулер анықталғанын атап өткім келеді. Павлодар, Қарағанды облыстары бойынша ескертулер айтылды. Жамбыл облысына қатысты бірқатар ескертулер бар.
– Қазақстандықтар кейбір нысандарда әлі күнге дейін арнайы лифттер, пандустар және басқа да жағдайлардың ұйымдастырылмағанына шағымданады ма?
– Шағымдардың көп екені сөзсіз. Олар сайттың блогына кіреді. Өтініштер тұрғындардан түсіп жатыр. Біз нысандардың халықаралық стандарттарға сай болуын талап етеміз. Әлі де атқарылатын жұмыстар көп. Біз салынып жатқан жаңа нысандардың 100 пайыз мүмкіндігі шектеулі жандарға бейімделгенін қалаймыз. Сәулет және құрылыс бөлімдері әзірлеген белгілі талаптар, стандарттар бар. Жаңа салынып жатқан нысан мүмкіндігі шектеулі жандарға кедергісіз ортаны қамтамасыз ету үшін барлық параметрлер мен талаптарға сай болуы керек. Жаяу жүргіншілер жолы, аялдамалар, көліктерден бастап көпқабатты үйлерге дейін барлығын бейімдеу керек. Өйткені, мүмкіндігі шектеулі жандар әлеуметтік нысандарды аралап қана қоймай, спортпен шұғылданады, мәдени орындарға барады. Бүгінгі таңда қоғамның қажеттілігі артып келеді.
– Сұхбатыңызға рахмет!
