Күрделі жөндеу жұмыстарына миллиард теңге жұмсалады.
Әр әкім дерлік қызметте отырып, ұзаққа созылған мәселені шешуді көздейді, бірақ уәдені орындау әрқашан мүмкін бола бермейді. Ал кейде мүлде жасамағандары дұрыс екенін түсінесіз. Бұл, мысалы, Қарағандыда көру қабілеті нашар балаларға арналған мектеп-интернат салу жобасын аяқтағысы келген Ерлан Қошановтың басынан өтті.
Интернат сонау 2006 жылы салына бастады, ол үшін өте қолайлы жер таңдалды: халық көп шоғырланған жерде, көптеген қоғамдық көлік аялдамалары, дүкендер, ауруханалар, коммуникациялар дайын, жол мәселесі жоқ. Рас, жерді мектептен алып кетуге тура келді, бұрын спортқа арналған үлкен, бірақ жайлы емес алаң болған. Іргетасы құйылды, қабырғалары тұрғызылды, ішкі безендіру басталды. Бірақ кенеттен құрылыс тоқтап қалды, оған Білім министрлігі шенеуніктерінің ұрлығы себеп болды. Қазір жобаны кім бастағаны туралы мәлімет табу тіпті қиын. Мектеп-интернат республикалық деңгейдегі жоба болып, қаржы «100 мектеп, 100 аурухана» бағдарламасы бойынша бөлінгені белгілі.
Алайда, құрылысы бітуге жақын ғимарат үйі жоқ адамдар мен нашақорлардың баспанасына айналды – олар сонда тұрып, түнеп, жылыну үшін жиһаздан от жағатын. Кей жерлерде электр жарығы болды, кешке шамдар да жанды. Жалпы, жаңа тұрғындар ештеңеден бас тартқан жоқ. Жалығып жүрген жасөспірімдер де көңіл көтерді, ішіндегі қабырғалар әдепсіз жазуларға толы. Қираған ғимарат көпқабатты үйлердің қасында тұрғандықтан, мұндай маңайға жергілікті тұрғындар риза болған жоқ. Бірақ олар ештеңе істей алмады.
Ақыры бюджетте миллиард теңге табылды, тендерді «Астана шаңырақ-2030» ЖШС алды. Уақыт көрсеткендей, бұл үлкен қателік болды. Құрылысшылар жалақысыз қалғанда бірден қиындықтар басталды. Нәтижесінде мемлекет қызметшілеріне жұмысты қайтадан тоқтатпау үшін араласуға мәжбүр болды.
Нәтижелер оған қатты әсер етпеді, тіпті бір қарағанда бәрі нашар екені анық болды. Кейбір жерлерде төбесінен су ағып кеткен, тактильді жолдар, тұтқалар жоқ, кейбір баспалдақтар көру қабілеті нашар балалар үшін қауіпті болды. Жалпы алғанда, материалдардың сапасы да нашар болды. Қабығы аршылған линолеумға сүрінген Қошанов әріптестерімен таза ауаға шығып, көргенін мүлде ұнатпайтынын айтты. Алайда мектеп ақыры пайдалануға берілді. Жобаға Ерлан Қошановтан бөлек Асхат Аймағамбетов те атсалысуда. 2017 жылы білім басқармасының басшысы болып, тамыз айында Білім министрі қызметінен кеткен. Бірақ оның ашылған кездегі интернаттың жағдайы оны ешбір жағынан қызықтырмады. Оның үстіне ашылу алдында мектепті елордадан келген қонақтармен бірге «Аманат» партиясының (сол кездегі «Нұр Отан») делегациясы аралады. Барлық кемшіліктерді түзеткен құрылысшыларды мақтады. Тіпті, «Астана шаңырақ-2030» мердігер ұйымының өкілдері Мәжіліс депутаты Гүлнәр Бижанованы барлық материалдардың мінсіз сапалы екеніне сендірді. Бижанова мектеп-интернат аумағына бірнеше бұта отырғызып, кетіп қалды.
Бірінші қоңырауды соңғы деп жариялауға болған еді – электр жарығы сөнді. Техникалық қадағалау рұқсат бергенімен, директор нысанды қабылдаудан бас тартты, жанжалдан кейін ер адам жұмыстан шығып кетті. Қазан айында ата-аналар интернатта күн суық, ыстық су, жылу жоқ деп шағымдана бастады. Нысанды желіге қосуға ешкім өтініш бермеген болып шықты. Бірақ балалар интернатта тұрып, оқуын жалғастырды. Ал 2021 жылдың шілдесінде сот ғимаратты оқушылар үшін қауіпті деп танып, медициналық бақылау лицензия беруден бас тартқаны белгілі болды.
2022 жылы «ҚазЕвроСтрой» атты жаңа компания жөндеу жұмыстарын бастады, тендер бюджетке 937,7 млн теңгені құрады. Олар тапсырмаларды қалай орындап жатыр, уақыт көрсетеді, бірақ бізді нысанды тексеру нәтижесі көбірек қызықтырды. Барлық 8 блокта және кір жуатын бөлмеде жылу жүйесі толығымен өзгертіледі. Есептерде тот басқан батареялар көрсетілген, ал кейбір жерлерде ғимарат мұздатылған және көше бойымен оқшаулауды көруге болады.
Мамандар жертөледегі су мен жылу жүйелерін де тексерді.
Кейбір пластмасса құбырлар бос және жай ғана ауада салбырап тұрды, металл құбырлар коррозияға қарсы жабынсыз қалып, құлай бастады, жалғаулардың ұсталуы қиын болғанын байқауға болады.
Төбесі де ішінара құлап кетті, линолеум жыртылып, жылжыды, саңылаулардағы есіктер қисайған, құрылысшылар душта еденді өлшемеген, сондықтан су канализацияға ағып кетпеген. Сонымен қатар, қазандық пен кір жуатын бөлмеде дабыл орнатылмаған.
Жөндеу кезінде «ҚазЕвроСтрой» барлық розеткаларды, шамдарды, ажыратқыштарды, сымдарды ауыстыруы керек. Алдыңғы құрылысшылар балаларды кезекші мұғаліммен байланыссыз қалдырған, жөндеу жұмыстары кезінде байланыстарды қалпына келтіру керек. Барлық блоктарда шатыр толығымен ауыстырылады.
Шындығында, бір ғана жақсы жаңалық бар — іргетасы, қабырғалары мен едендері бұзылмаған. Қалғанының барлығы толық ауыстыруды немесе ішінара жөндеуді қажет етеді. Оның үстіне биылғы көктемде балалар үйінің жертөлесін су басып, соның салдарынан сорғылар жұмыс істемей, электр сымдары зақымданған.
Президент 2022 жылды балалар жылы деп жариялады, бірақ нәтиже оның көңілін қалдыруы әбден мүмкін. Аяқталмаған жобалар көрсеткендей, балалар ұзақ жылдар бойы басымдыққа ие болмаған. Сол жылы ArtSport бағдарламасын қаржыландыру мен жүзеге асыруға байланысты жанжал туындады. Жобаға қаражат бюджеттен балаларға арналған үйірмелер мен секцияларға бөлінген. Көктемнен бері ата-аналар мен қызмет көрсетушілер бірнеше айдан бері ақша бөлінбегендіктен мемлекет қызметшілерімен дауласып жатыр. Мектеп оқушылары сабақсыз, қызмет көрсетушілер ақшасыз, жұмыссыз қалды. Осы жанжалға қатысты пікір білдірген вице-премьер Ералы Тоғжанов: «Барлығы бала-шағасын ұмытып, өздері таба алатын ақшаны талқылай бастады» деген сөзді айтты. Жас ұрпақтың әл-ауқаты мәселесіне мұндай көзқарас бизнес үшін де, мемлекет қызметшілері үшін де көптен бері негізгі болып келгені анық.
P.S. Қарағандыдағы тағы бір аяқталмаған құрылыс нысаны – балалар ауруханасы туралы да жазғанбыз. Жоба бойынша барлық жұмыстар 2023 жылы аяқталады. Алайда, біз жарияланғаннан кейін облыс әкімінің баспасөз хатшысы Марина Шаповалова хабарласты. Оның айтуынша, аурухана 2022 жылдың қыркүйек-қазан айларында науқастарды қабылдауға дайын болады. Облыс әкімі Жеңіс Қасымбек жаңа балалар ауруханасын 2019 жылы аяқтауға уәде беріп отыр.
