Жас кезінде адамдар ешқашан қарттар үйіне бармаймын деп ойлайды. Мақала кейіпкерлері де осылай ойлаған. Қарттар үйіне баратын әр адамның өз жолы бар. Қонақтарымен сұхбатқа бара жатып, корреспондент Tengrinews.kz ішінде ауыр иісі бар мұңды ғимаратты көремін деп күтті. Іс жүзінде бәрі басқаша болды. Оның сапарының мақсаты — махаббат жасының қашан аяқталатынын білу…
Алматы. «Шаңырақ» әлеуметтік қызметтер орталығы. Қарапайым түрде оны қарттар үйі деп те атайды. Біз аумаққа өтеміз.
Бірінші көзге түскені әдемі саябақ болды.
Қысқы бақ пен бильярд үстелі де мұндай орындардың ойында бейнелеген суреттен тыс. Алайда нағыз тосынсый сәл кейінірек болды.
Гүлбарам және Мұқаш
Танысыңыздар, бұл қарттар үйінің қонақтары Гүлбарам Чакенова мен Мұқаш Жадықов. Екеуі де 85 жаста.
Олар мұнда 7 жыл бұрын кездесті. Олар қарттар үйіне — 15 күн айырмашылығымен түсті.
«Алдымен олар бір-біріне қонаққа барды. Олар бұл туралы ойлаған жоқ», — деп еске алады Мұқаш Жадықов.
«Содан кейін мен оған шай беріп, түскі асын беріп, өзіме алып кеттім», — деп күледі зейнеткер. — Менің үлкен әпкем келіп, қарым-қатынастарынды ресми түрде рәсімдеу керек деді. Молданы шақырды, солай некемізді қидық. Алты жыл болды, біз ерлі-зайыпты болдық.
Екеуі бір кездері үйленген. Екеуі де жан серіктерінен қайғылы оқиғада айырылды. Олардың ешқайсысында балалар жоқ.
Бір күні олар тағы біреуді шынымен жақсы көре алады деп ойламаған.
«Ол «үйленгім келеді» деп айтпады, мен де «маған үйлен» деп айтпадым. Біз сөйлескен кезде ол өз өмірін айтты, мен өзімнің өмірімді айттым. Сосын ойландым, жалғыз болғаннан бірге болған жақсы ғой. Мен Алматының жергілікті тұрғынымын.Мен қаланы білемін, менің ойымша: жалғыз серуендегеннен гөрі, оны қаламен таныстырамын», — дейді зейнеткер.
«Мен үйленгенмін, екі бала тудым, бірақ олар сәби кезінде қайтыс болды. Күйеуім де қайтыс болды, сондықтан мен жалғыз қалдым. Мен мамандығы бойынша аспазмын, балабақшада, ауруханада аспаз болып жұмыс істедім. Мен мектепте оқымағам, бірде-бір сыныпты бітірген жоқпым, өйткені жетім болды. Мен анамды да, әкемді де білмеймін. Мен адамдарға жұмыс істеп өстім, ол үшін мені тамақтандыратын. Оқуды ойлайтын уақыт болған жоқ. Менің өмірім қиын болды. Мен өз үйімді және қамқорлығымды осы жерден ғана таптым деп айтуға болады.Ауырып қалсам — ол маған қарайды, ол ауырса — мен қараймын. Менің өз бөлмем бар, Мұқаш қасымда, келесі бөлмеде. Бірге тамақ ішеміз, сосын бөлмесіне кетеді. Біз онымен алты жыл бойы бірде-бір рет ұрысып көрмеппіз. Неге, не үшін ұрысамыз? Кейде ренжісіп қаламыз, болып тұрады. Бірақ ұрыспаймыз», — деп қосты Гүлбарам Чакенова.
«Махаббат — бұл махаббат. Мен бірінші әйелімді сүйдім, бірақ ол қайтыс болды. Мен махаббат өмірде бір рет болатынына сенемін. Мен Гүлбарамды сыйлаймын. Махаббат өмірде бір рет келеді. Ерте ме, кеш пе. Ал өмір сүргеннен кейін бейімделу керек. Шынымды айтсам.Сондықтан сүй, сүйме, келіскеннен кейін, өмір сүру керек, өмір сүргеннен бері, құрметте. Қорлаудың қажеті жоқ, ант берудің қажеті жоқ. Қолыңнан келгенше көмектес. Кейбіреулер өмір сүреді, әйелін ұрады, төбелеседі, бұл өмір ме?»- деп сұрайды зейнеткер.
«Менің туыстарымның ешқайсысы болған жоқ, мені ешкім сыйламайтын, анам да, туыстарым да жоқ, әпкем бөлек тұратын.Ал Мұқашпен кездескен кезде оның қаншалықты мейірімді, қамқор екенін түсіндім, ол менімен үнемі сөйлеседі, егер мен бірдеңе сұрасам, әрқашан әкеледі. Ол мені тәттілермен емдейді, егер мен өмірімде бірдеңе жемесем, соны әкеледі, — деп атап өтті Гүлбарам Чакенова, содан кейін үнсіз, нәзік дауыспен, күйеуіне қарап айтады: — Мен сені жақсы көремін.
Күләш пен Әділбай
Ал бұл Күләш Қынаятқызы мен Әділбай Өмірғалиев. Күләш 77 жаста, Әділбай 74 жаста. Бұл қарт жұп та бірден болмаса да, осында пайда болды.
«2020 жылы шай кешінде таныстық. Ай сайын туған күн кеші болып тұрады. Сол жылдың қараша айында үйлендік. Мен осында 2013 жылдан бері, Күләш 2019 жылдан бері осында тұрады. Жеті жыл жалғыз тұрдым. Кейін Күләшті кездестірдім. Сөйлемейтін,шығыс дәстүрімен тәрбиеленгені ұнады.
Ол Қытайдан келді, бүкіл өмірін сонда өткізді. Қарапайым, байсалды, сабырлы. Ол тамақты өте жақсы жасайды. Бешбармақ, қуырдақ, лағман, бауырсақ», — деп зейнеткер әйелін мақтайды.
«Оның маған ұнаған себебі, ол үндемейді, көп сөйлемейді», — деп күледі зейнеткер.
Күләш Қынаятқызы бір кездері тұрмысқа шыққан. Өкінішке орай, күйеуі қайтыс болды. Ерлі-зайыптылардың балалы болуға уақыты болмады.
«Мен де үйлендім, бірақ ажырастық. Құдайға шүкір, бұрынғы әйеліммен бәрі жақсы, Атырауда тұрады.Менің екі балам, бір ұлым, бір қызым бар.Балалар мұны білмейді. Мен ұлыммен сөйлесемін, бірақ мен оған бұл туралы айтпадым. Бірде туыстарым келді, бірақ ол кезде Күләш бір жаққа кетіп қалғандықтан, таныстыра алмадым», — дейді Әділбай Өмірғалиев.
« Осындай жаста неге үйлендіңіздер ?»- деп сұраймыз.
«Жалғыз болғаннан, бірге болған жақсы. Біз бір-бірімізге қараймыз, қамқорлық жасаймыз, қолдаймыз. Егер біреу ауырып қалса, екіншісі көмектесе алады. Бізде келіспеушіліктер жоқ. Егер махаббат болса, неге ұрысамыз», — деп жауап береді зейнеткер.
«Ал сіз оны жақсы көресіз бе?»
«Әрине. Егер менде оған деген сезім болмаса, мен оған ешқашан үйленбес едім. Менде қызғаныш жоқ. Ол маған дейін жеті жыл осында тұрды, ешбір әйелмен сөйлеспеді, мені күтті», — дейді Күләш Қинаятқызы.
«Ал сіз оны жақсы көресіз бе?»
«Жақсы көрем әрине. Мұндай жаста да махаббатты кездестіруге болады», — деп сенімді жауап берді Әділбай Өмірғалиев.
Өлім қорқынышы
Орталық қызметкерлерінің айтуынша, бұл орын 350 адамға арналған. Қазір мұнда 262 адам тұрады. Бұл жерде неке қию ғана емес, ажырасу да болады.
«Мен жұмыс істеген 10 жыл ішінде орталықта алты жұп құрылды. Яғни, адамдар осында келіп, жан жарын осында кездестірді. Адамдар неге үйленеді? Өзін жалғыз сезінбеу үшін. Бірге болған қызық. Сондай-ақ адамдар үйленіп, кейін ажырасып та кетеді. Үйленбес бұрын біз олармен сөйлесеміз, бізде психологтар бар, олар адамның бұл шешімді ақыл-ойы мен есте сақтау қабілеті жақсы екенін растайды. Адамдардың өтініші бойынша неке АХАЖ арқылы немесе діни дәстүр бойынша рәсімделеді. Адамдар бірге тұрғысы келсе, АХАЖ қажет, некеде тұрғандар екі бөлмелі пәтерге құқылы. Олар күндіз-түні бір пәтерде отырады, жалғыз ұйықтайды ма, бөлек ұйықтайды ма, біз білмейміз, бұл бізге қатысы жоқ. Бірақ тәжірибемнен айта аламын, некелік міндет пен бұл жаста бос сөз емес және жыныстық өмір өмірдің маңызды бөлігі болып қала беретін адамдар бар. Олар аз, бірақ олар бар.», — дейді бас медбике Мария Тезекбаева.
Кейде бұл жерде өте қайғылы оқиғалар жауапсыз махаббаттан болады.
«Кейде бізде қызғаныш көріністері болады. Әйелдер еркектерін, еркектер әйелдерін қызғанады. Жағдай реттелмей қалса, сол адамды тәртіптік кеңеске шақырамыз. Жақында бір əйел шақырылды, əйелдердің бəрінен өз еркегін қызғанып, жанжал шығарды, онымен сөйлесуге тура келді, қазір бəрі тынышталған сияқты. Жалпы, әйелдер көбінесе ер адамдарын қызғанады. Мүмкін олар көп болғандықтан. Біздің орталықта олардың саны 20-дан асады. Бізде іс болды. Орталыққа бір ерлі-зайыптылар кірді. Біраз уақыттан кейін ата осы жерде басқа әйелді кездестіреді. Әйелін тастап, басқаға үйленеді. Ал қызғаныштан бұрынғы әйелі инсульт алып, қайтыс болды. Қазір бұл жұп бірге өмір сүруді жалғастыруда, оларда бәрі жақсы. Олар бақытты көрінеді», — дейді Мария Тезекбаева.
«Олар өлімнен қорқады ма?» – деп сұраймыз.
«Иә, олар өлімнен қатты қорқады. 80-нен асқандар түннен қорқады. Олар осы уақытта ауырып қалса, оларға көмек уақытылы берілмейді деп қорқады. Кейбіреулер медбикелерді олармен бірге бөлмеде қалуды сұрайды. Мүмкін олар түнде жалғыз қалмас үшін кейде үйленетін шығар », — дейді Мария.
Шаңырақтан басымыздағы түрлі ойлармен шықтық. Ойланатын нәрсе көп болды.
Адам тірі болғанша сүюді, сүйікті болуды қалайды. Тіпті, өмірінің соңында… Мүмкін, олардың өмірінің соңында ең қатты қалайтыны осы махаббат шығар.
