Міндетті медициналық екпе алмаған балалар балабақшаға қабылданбайды, мектеп жасына дейінгі балалардың ата-аналары шағымдануда. Ал, керісінше, екпе алмаған балаларды топқа жіберіп, өзгелерді қауіп-қатерге ұшыратып жатқанына наразылар да бар.
2024 жылдың 15 маусымынан бастап Қазақстанда балаларды мектепке дейінгі ұйымдарға қабылдаудан бас тартуға тағы бір негіз болады. Бұл міндетті медициналық екпелердің болмауы. Осы уақытқа дейін мұндай негіз болған жоқ. Кейбіреулер басқаша сенген болуы мүмкін — және оның себептері бар. Оны ретімен айтайық.
Қазақстан Республикасында республикалық бюджет есебінен, тағы 4 жергілікті бюджет есебінен міндетті жоспарлы екпелерді қажет ететін 18 жұқпалы және паразиттік аурулардың тізбесі бар.
Олар: туберкулез, «А» және «В» вирусты гепатиттері, полиомиелит, көкжөтел, дифтерия, сіреспе, b типті гемофильді инфекциясы, пневмококк инфекциясы, дифтерия, сіреспе, қызылша, қызамық, эпидемиялық паротит, құтырма, іш сүзегі, көктемгі-жазғы кене энцефалиті, оба, коронавирустық инфекция, тұмау, күйдіргі, туляремия.
«Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасы Кодексінің 85-бабының 6-тармағына сәйкес, осы екпелерді егуге тиісті жасқа толған барлық адамдар егуге жатады. Әрине, медициналық қарсы көрсетілімдер болмаса. Дегенмен, мектеп жасына дейінгі балалар үшін ерекшелік жасалады (екпелердің көпшілігі нәресте кезінде жасалуы керек).
Екпе алмаған азаматтардың ересектер қалай өмір сүретіні заң ғылымының аясынан тыс қалады. Бірақ олар мектеп жасына дейінгі (яғни, ағымдағы жылдың 1 қыркүйегіндегі жағдай бойынша 6 жасқа толмағандар) болған кезде, заң вакцинацияланбаған балаларды ұжымдық иммунитеттің шекті деңгейіне жеткенде балабақшаға қабылдауға мүмкіндік береді. Бұл норма «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасы Кодексінің 85-бабының 11-тармағында қамтылған. Бұл норма жоспарлы профилактикалық екпе алмаған балаларды мектепке дейінгі ұйымдарға қабылдау қағидаларында көрсетілген.
Осы Ережелерге сәйкес (8 – тармақ) табын иммунитетінің деңгейі кемінде 90 пайызды құрауы керек, яғни ұжымда көптеген балалар вакцинациялануы тиіс. Ал бұл жағдайда қалған 10 пайызы екпесіз болуы мүмкін. Және ең бастысы: тек медициналық қарсы көрсетілімдер үшін ғана емес, сонымен қатар қандай да бір жолмен айтылмаған басқа себептер бойынша.
Демек, баланы балабақшаға қабылдау үшін екпе алудың қажеті жоқ. Ал баланың ата-анасы мен басқа да заңды өкілдері де мұның себебін түсіндіруге міндетті емес. Егер мектепке дейінгі ұйымның басшылығы әлі де баланы қабылдаудан бас тартса, мұндай шешімге тұтынушылардың құқықтарын бұзу ретінде шағымдануға болады (алдымен уәкілетті органға, содан кейін сот арқылы), тіпті бұзушыларды туындаған келеңсіздік үшін материалдық жазалауға болады.
Бірақ бір ескерту бар. Дәлірек айтсақ, бұл өте жақын уақытқа дейін болды.
Жоғарыда көрсетілген ережелерден келесідей, егер топта вакцинацияланбаған балалардың 10 пайыздан астамы болса, онда балабақша қабылдаудан бас тартуға құқылы. Және бұл дұрыс. Өйткені, «10 пайыздық ереже» кездейсоқ пайда болған жоқ. Жалпы алғанда, шекті деңгей орындалмаса, вакцинация идеясының өзі мағынасыз болады.
Алайда, басқа құқықтық реттеуде – мектепке дейінгі білім беру саласындағы мемлекеттік қызметтерді көрсету қағидаларында баланы қабылдаудан бас тартуға мұндай негіз болмаған.
Яғни, құжаттар бір-біріне тікелей қайшы келген. Бұл құқықтық қайшылықтың салдары мектепке дейінгі ұйымдардың міндетті егулердің жоқтығына/болмауына жиі көз жұма қарауы болды. Иә, баланы балабақшаға қабылдау үшін басқа құжаттармен қатар № 065/е нысаны бойынша вакцинация картасын тапсыру керек. Бірақ еш жерде бұл картаны толтыру және вакцинация алғаны туралы дәрігерлердің жазбалары болуы керек деп айтылмаған. Яғни, бұл № 065/е нысандағы куәлік таза проформа болды!
Балабақшалардың басшылығы басқа себеппен қағидаларды ұстанбаған.
Ата-аналардың наразылығын тудырмау үшін: неге дәл олардың баласы вакцинацияланбаған балалардың рұқсат етілген 10% шекті деңгейіне кірмеді? Және олар дұрыс: бұл шектеуге кіруге ешқандай шектеулер жоқ. Жоғарыда аталған Қабылдау ережелеріндегі (4-тармақ): «тұрақты медициналық қарсы көрсетілімдердің немесе басқа себептердің болуы» деген тұжырымды қайталайық. Яғни, кез келген нәрсе.
Бұл мәселе туралы Zakon.kz сайты да мақала жариялады. Бұл белгілі бір аурудың өршуі болған сайын нашарлады. Оны ситуациялық емес, түбегейлі шешу керек екені анық. Құқықтық қайшылықты жою қажет болды.
Және бұл мәселеге назар аударылды. 2024 жылғы 15 маусымда Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің Мектепке дейінгі білім беру саласындағы мемлекеттік қызметтерді көрсету қағидаларына өзгерістер енгізу туралы бұйрығы күшіне енеді. Негізгі түзету баланы мектепке дейінгі ұйымға қабылдаудан бас тартудың тағы бір негізінің пайда болуы (Ереженің 22-тармағында жаңа тармақ):
«Жас тобында жоспарлы профилактикалық екпе алмаған балалардың үлесін жасау кезінде 10% — дан астамы «халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» ҚР Кодексінің 85-бабының 11-тармағына сәйкес мемлекеттік қызмет көрсетуден бас тартуға негіз болып табылады.
Бұл мынаны білдіреді. Егер бұрын вакцинацияланған және вакцинацияланбаған балаларды әкімшілік эпидемия басталғаннан кейін және тексерушілерден тиісті нұсқаулар ұшқаннан кейін ғана санай бастаса, енді бұл жұмыс тәртібімен жасалады.
Сонымен бірге «кемсітушілік» мәселесі де шешіледі: егілмеген адамдардың 10 пайыздық квотасына кім кіруге құқылы? Өте қарапайым: балабақшаға бірінші қабылданған бала. Өйткені квота толтырылған кезде вакцинаяцияға қарсы адамдар үшін «мүмкіндіктер терезесі» автоматты түрде жабылады.
