Мәжіліс депутаттары «Мүгедектігі бар жандардың құқықтары туралы конвенцияға факультативтік хаттаманы ратификациялау туралы» Заңды қабылдады.
«Бүгінде елімізде мүмкіндігі шектеулі азаматтардың саны 700 мыңнан асты. Оның 59 пайызы еңбекке жарамды жастағы азаматтар, 14,7 пайызы балалар. Осы санаттағы азаматтардың өмір сүру сапасын арттыру, оларды қоғамға біріктіру Үкіметтің күн тәртібіндегі өзекті мәселелердің бірі болып табылады. Факультативтік хаттаманы ратификациялау кезінде елдер БҰҰ-ның Мүгедектігі бар жандардың құқықтары жөніндегі комитетінің Конвенция бойынша құқықтары бұзылды деп мәлімдеген жеке тұлғалардың немесе топтардың шағымдарын қарау құзыретін тануға келіседі», — деді ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі Тамара Дүйсенова палатаның жалпы отырысында заң жобасын ұсына отырып.
Белгілі болғандай, Қазақстан Мүгедектігі бар жандардың құқықтары туралы конвенцияға және оның Факультативтік хаттамасына 2008 жылдың желтоқсанында қол қойған, ал 2015 жылы Конвенцияның өзін ратификациялаған.
Осылайша, Қазақстан мүмкіндігі шектеулі азаматтардың құқықтарын халықаралық стандарттарға сәйкес қорғауды қамтамасыз етуге міндеттенді.
Министрдің айтуынша, осы жылдар ішінде осы санаттағы азаматтардың құқықтарына қатысты заңдарға өзгерістер енгізілді, ҚР-да 2025 жылға дейін мүгедектігі бар адамдардың құқықтарын қамтамасыз ету және өмір сүру сапасын жақсарту жөніндегі Ұлттық жоспар қабылданды. Бүгінгі күні оны іске асырудың 1-ші кезеңі аяқталуда, 2019 жылдан бастап 2-ші кезеңнің іс-шаралары жүзеге асырылуда.
Факультативтік хаттаманы ратификациялау БҰҰ Мүгедектігі бар жандардың құқықтары жөніндегі комитетінің мүгедектігі бар жандардың жеке хабарламаларын (шағымдарын) қабылдау және қарау құзыретін мойындауды білдіреді. Хаттамаға сәйкес, мүмкіндігі шектеулі азаматтар Конвенция ережелерін бұзған жағдайда осы Комитетке хабарлама немесе шағыммен жүгіне алады.
Егер Конвенцияда бекітілген құқықтардың елеулі немесе жүйелі түрде бұзылуын көрсететін шағым немесе хабарлама бойынша сенімді ақпарат алынса, Комитет тиісті қатысушы мемлекетке және шағымданушыға өз ұсыныстары мен ұсынымдарын жібереді.
Біріккен Ұлттар Ұйымының шарттық органдарының ұсынымдарын қарау тәртібі Бас прокуратураның, Әділет және Сыртқы істер министрліктерінің бірлескен бұйрығымен (2022 жылғы 1 ақпандағы «Адам құқықтары саласындағы өтініштер мен шешімдерді қараудың кейбір мәселелері туралы») құзыретін Қазақстан Республикасы таныған шарттық органдар.
Әрекеттер алгоритмі келесідей болады:
1) Сыртқы істер министрлігіне ұсыныс беріледі;
2) Министрлік оны Бас прокуратураға жолдайды;
3) Бас прокуратура уәкілетті органдармен бірлесіп ұсынымға құқықтық талдау жүргізеді және өзінің ұйғарымын Әділет министрлігіне жібереді;
4) Әділет министрлігі осы анықтаманы ведомствоаралық комиссияда қарайды және шешім қабылдайды;
5) Әділет министрлігі осы шешімге сәйкес Комитетке Қазақстанның ұстанымын жеткізеді.
БҰҰ Мүгедектігі бар жандардың құқықтары жөніндегі комитетінің ұсынымдарын ескере отырып, мемлекеттік органдардың бірлескен іс-қимылдарының алгоритмін бекіту Конвенцияға Факультативтік хаттаманы ратификациялаудың толық мүмкіндігін көрсетеді.
