Колоректальды қатерлі ісік Қазақстанда ең көп таралған қатерлі ісік аурулары арасында үшінші орында тұр. Сарапшылар бұл аурудың дамуына қандай әдеттер әсер ететінін айтты.
«Тоқ ішек қатерлі ісігі – бұл ауру Қазақстанда анықталған онкологиялық патологияның ішінде маңызды орынды алады. Тік ішек қатерлі ісігі аурушаңдық пен өлім-жітім бойынша үшінші орында тұр. 2020 жылы 3117 ауру дерегі анықталды, өлім — 1504 жағдай тіркелген», — деді Ұлттық ғылыми онкологиялық орталықтың интервенциялық рентгенологиялық радиология сараптамалық эндоскопия орталығының меңгерушісі Қанат Батырбеков.
Скринингті дамытудың арқасында анықталған жағдайлардың саны жылдан-жылға артып келе жатқанын атап өтті. Бірақ аурудың таралуы да жыл сайын артып келеді.
«Тік ішек қатерлі ісігінің дамуының өсуі қазақстандықтардың тамақтанудағы қандай әдеттерімен байланысты?» — деп сұрады журналистер.
«Шынымды айтсам бізде екі жаман әдеттер бар — темекі шегу және алкоголь. Сонымен қатар канцерогендер мен генетикалық түрлендірілген өнімдердің әсері де бар. Қазақстанда зерттеулер жүргізіп жатқан, халыққа ГМО, канцерогендер, спредтер, май алмастырғыштардың қаншалықты көп екендігін көрсетіп жатқан ешкімді көрмедім. Сондықтан қатерлі ісік ауруының даму себептері өте даулы», — деп жауап берді ол.
Алайда дәрігер ГМ тағамдарының зияны туралы нақты ақпараты жоқ екенін мойындады.
«Тек жалпы масса әрқашан ГМО-ның жақсы еместігін, оның табиғи емес тағам екенін, табиғи емес тағам асқазанның шырышты қабығына әсер етуі мүмкін екенін айтады. Бірақ біздің асқазан, өңеш, тоқ ішек қатерлі ісігі жасарып келеді», — деді ол.
«Тоқ ішек қатерлі ісігінің дамуы мен ет пен сүт өнімдерін тұтынудың арасында байланыс бар ма? Сіз қазақстандықтарға аз ет жеуге немесе одан мүлде бас тартуға кеңес бересіз бе?» — деп сұрады журналист.
Ұлттық ғылыми онкологиялық орталықтың көпсалалы хирургия орталығының аға ординаторы Алтай Керімқұлов Қазақстанда мұндай зерттеулер болмаған деп жауап берді.
«АҚШ-та қызыл ет (жылқы, сиыр еті, қозы, шошқа еті) жейтін адамдар арасында зерттеу жүргізілді. Нәтижелер қызыл етті көп қолданатын адамдарда тік ішек қатерлі ісігі ауруы пайда болатынын көрсетті. Бірақ біз, қазақтар, етті өте жақсы көретінімізді білесіз, әсіресе қызыл сұрыпты етті. Сондықтан Қазақстанда біз мұндай зерттеу жүргізген жоқпыз. Ет тұтыну мен ауру арасында байланыс бар-жоғын анықтай алмаймыз», — деп түсіндірді ол.
Сондай-ақ оның айтуынша, соңғы жылдары Қазақстанда үлкен проблемаға айналған семіздік колоректалды қатерлі ісіктің дамуына әсер етеді. Дәрігер бұл фастфудты белсенді тұтынуға байланысты деп түсіндірді.
Алайда Керімқұлов Қазақстанда семіздік пен қатерлі ісіктің дамуының байланысы туралы зерттеулер жүргізілмегендігін, сондықтан тоқ ішек қатерлі ісігі бар адамдардың қанша пайызы семіздікпен ауыратындығын айту мүмкін емес екенін атап өтті.
2018 жылы итальяндық ғалымдар тобы генетикалық түрлендірілген жүгеріге зерттеу жүргізіп, соңғы 20 жыл ішінде алты мыңнан астам рецензияланған зерттеулерге талдау жасады. Метанализ арқылы ғалымдар ГМ жүгерісінің артықшылықтарын дәлелдеді және өз зерттеулерін ГМО пікірталастарының «соңғы тарауы» деп атады.
2020 жылы медицина ғылымдарының докторы, MedsupportKz ерікті ғалымдар тобының мүшесі Ботагөз Каукенова ГМ тағамдарда басқа тағамдармен салыстырғанда дәрумендер кем емес екенін айтты.
«ГМО-ның мақсаты тағамдарды дәмсіз және нашар ету емес, кейбір тағамдарға дәрумендер қосу (мысалы, кедей аймақтардағы балаларды осы дәруменмен қамтамасыз ету және аурудың алдын алу үшін күріштің құрамындағы А дәрумені) немесе өсімдіктердегі зиянкестермен күресу» — деп түсіндірді ғалым.
Колоректальды қатерлі ісік — бұл ішек пен тік ішектің әр түрлі бөліктеріндегі қатерлі ісік.
