Әлеуметтік төлемдер жұмыс беруші әлеуметтік аударымдар төлеген жалақы мөлшері негізінде есептеледі. Егер ол осындай міндетті төлемдерден босатылған болса, не істеу керек.
Жұмыс істейтін қазақстандықтар әлеуметтік төлемдерге мына жағдайларда үміткер бола алады:
еңбек ету қабілетінен айырылу;
асыраушысынан айырылу;
жұмысынан айрылу;
жүктілікке және босануға байланысты табыстың жоғалуы;
бала бір жасқа толғаннан кейін күтіміне байланысты табысынан айырылуы.
Бұл төлемдердің мөлшері мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорына (МӘСҚ) жүктілігі және босануы бойынша әлеуметтік төлемдерді есептеген жағдайда соңғы екі жыл немесе бір жыл ішінде әлеуметтік аударымдар жүргізілген орташа айлық табыс негізінде айқындалады.
Бұл ретте Қазақстандағы компаниялардың бір бөлігі коронавирус пандемиясына байланысты 2020 жылғы қазанға дейін салық және басқа да міндетті төлемдерді төлеуден босатылды. Олардың қызметкерлеріне төленетін әлеуметтік төлемдер қалай есептелетінін бізге МӘСҚ мамандары айтып берді. Жұмыс беруші кірістерді есепке алуды әлі де қызмет түріне байланысты шағын және орта бизнестің кейбір субъектілері жүргізеді, өткен жылы олар міндетті төлемдер мен аударымдарды төлеуден босатылған жоқ, олар төлеуге жататын ставкаларға «0» коэффициентін қолдануы керек еді. Яғни, жалақы, әлеуметтік аударымдар, міндетті жарналар және жұмыс берушілердің басқа да төлемдері стандартты мөлшерде белгіленді, бірақ нөлге көбейтілді. Нәтижесінде төленетін сома да нөлге тең болды. Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорында әлеуметтік аударымдардың болмауына байланысты әлеуметтік төлемді есептеу кезінде нақты орташа айлық жалақы мен жұмыс өтілін анықтай алмайтындықтан, бұл деректерді жұмыс беруші анықтама түрінде ұсынуы керек. Құжатта жұмыс берушінің деректері, қызметкердің табыс мөлшері және әлеуметтік аударымдарды есептеу объектісі ретінде ескерілген табыс, кезеңі көрсетіле отырып, әлеуметтік аударымдар сомасы және міндетті зейнетақы жарналарының сомасы көрсетіледі. Анықтама әлеуметтік төлемдерді есептеу үшін есепке алынған кезеңге кіретін әлеуметтік аударымдарды төлеуден босату кезеңі үшін толтырылады (әлеуметтік төлемге құқық басталғанға дейінгі соңғы 24 немесе 12 ай).
Естеріңізге сала кетейік, әлеуметтік төлемдер мөлшерін анықтау кезінде ескерілген ең төменгі табыс Бір ең төменгі жалақыға (ЕТЖ), ал ең жоғары табыс — жеті ЕТЖ-ға тең болуы тиіс. Әлеуметтік төлемдер мөлшері анықталғандай, өткен жылы 42 500 теңге алушыларға төтенше жағдай мен шектеу іс-шараларының енгізілуіне байланысты табысынан айырылған жағдайда ең төменгі жалақы 42 500 теңге мөлшерінде әлеуметтік төлемдер алған қызметкерлер болған. Олардың кейбіреулерінде әлеуметтік төлемдерді ресімдеу кезінде алушыларға бір кезеңде еңбекақы да, 42 500 теңге де төленгендіктен, олардың мөлшерін есептеу проблемалары туындады. Яғни, олар кірісті жоғалтпағаны белгілі болды. Шын мәнінде табысын жоғалтқан қызметкерлерге, мысалы, ақы төленбейтін демалысқа шығуына байланысты, МӘСҚ-дан әлеуметтік төлемдер тағайындау үшін оны есептеу кезінде 42 500 теңгені алу айлары әлеуметтік төлем тағайындау үшін белгіленген кезеңнің тікелей алдындағы айлармен ауыстырылады.
«Мысалы, жұмысынан айырылған жағдайда әлеуметтік төлем тағайындау үшін жұмыссыз ретінде тіркелген күннің алдындағы соңғы 24 ай есепке алынады. Егер тіркеу күні 2021 жылғы 17 тамыз болса, онда 2019 жылғы тамыздан бастап 2021 жылғы шілдеге дейінгі кірістер ескерілуі тиіс» — деп атап өтті Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорында. Бұл ретте, егер өтініш беруші ТЖ кезеңінде 2020 жылғы 16 наурыз бен 11 мамыр аралығында 42 500 теңге алса, онда көрсетілген айлар есептік кезеңнің алдындағы айлармен ауыстырылады. Яғни, жалақының мөлшері 2020 жылғы наурыз, сәуір және мамыр үшін емес, 2019 жылғы мамыр, маусым және шілде айлары үшін ескеріледі. Бұл шара әлеуметтік төлемдер мөлшерінің төмендеуін болдырмау үшін енгізілді.
