Jusan Analytics тобы Астана мен Алматы қалаларындағы жұмысшылардың негізгі өмірлік қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін әрбір адамға қажет негізгі шығындарын сараптады. Зерттеу тамақтану, коммуналдық төлемдер, медицина, көлік, білім беру және т.б. сияқты базалық шығыстарды қамтиды.
Ай сайын негізгі шығындарға орташа есеппен 246,3 мың теңге немесе жалақының 60 пайызы жұмсалады. Бұл ретте күнделікті шығындардың ең көп мөлшері жалақы алғаннан кейінгі алғашқы 4 күнде байқалады. Алматы тұрғындары ай сайын астаналықтарға қарағанда 15 пайызға көп ақша жұмсайды. Алматыда негізгі қажеттіліктерге жұмсалатын шығындар жалақының 63 пайызын немесе айына 261,6 мың теңгені құраса, Астанада бұл үлес 55 пайызды, яғни 228,2 мың теңгені құрайды. Ерлер де әйелдерге қарағанда орташа есеппен көп ақша табады және жұмсайды. Ерлердің негізгі шығындары айына 269,9 мың теңгені құраса, әйелдер ағымдағы тұтынуға 226,6 мың теңге жұмсайды.
Ең жоғары жалақы алатындар – 36-45 жас аралығындағы қызметкерлер, олар айына орта есеппен 280 мың теңгені немесе жалақысының 55 пайызын күнделікті шығындарға жұмсайды.
Jusan Analytics мәліметтері бойынша, жайлы өмір сүру үшін барлық негізгі қажеттіліктеріңізді қанағаттандыру үшін айына кемінде 450 мың теңге қажет болады. Дегенмен, бұл бағалау орташа көрсеткіштерге негізделгенін және нақты қажетті сома әр адамның жеке факторларына, құндылықтарына және өмір салтына байланысты өзгеруі мүмкін екенін ескеру маңызды.
Зерттеу нәтижесінде Астана және Алматы қалаларындағы жұмысшылар табыстары мен шығыстарының деңгейіне қарай 6 топқа бөлініп, әр сыныптың мөлшері: жағдайы төмен, табысы аз, ортадан төмен, орта тап, ортадан жоғары, ауқатты.
Жұмыспен қамтылған ірі қалалардағы 90%-дан астамы елдің әлеуметтік-экономикалық тұрақтылығының кепілі болып табылатын орта тапқа жете алмай отыр. Мегаполистерде жұмысшылардың жартысына жуығы (49%) негізгі шығындарды өтеуге жеткілікті жалақысы жоқ. Жалақысы 700 мыңнан 1,2 миллион теңгеге дейінгі қызметкерлердің 4,4 пайызын ғана күнделікті шығыны табыстың 40-50 пайызын құрайтын орта тапқа жатқызуға болады. Жұмыспен қамтылған халықтың ең аз үлесін орташадан жоғары табысы бар қызметкерлер құрайды – 2%.
Қалалар арасында айтарлықтай теңсіздік бар. Алматыда жұмыс істейтіндердің 51%-ы негізгі қажеттіліктерге жұмсайтын табысынан аз табыс табады, ал елордада жұмыс істейтіндердің 13%-ының табысы жеткіліксіз. Сондай-ақ, Астанада орта таптың мөлшері Алматыға қарағанда екі есе көп.
