Аналар мен баланы, жалпы балалы отбасыларды әлеуметтік қолдау мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттарының бірі болып табылады және әлеуметтік көмек пен әлеуметтік сақтандырудың көп деңгейлі жүйесі арқылы жүзеге асырылады. Қазақстанда балалы отбасыларға республикалық бюджеттен бес түрлі мемлекеттік жәрдемақы және Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорынан (МӘСҚ) екі түрлі әлеуметтік төлем төленеді. Бұл туралы ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі хабарлайды.
Биыл жалпы сомасы 1,3 триллион теңгені құрайтын 2,6 миллион отбасына әлеуметтік төлемдер қарастырылған. Бұл өткен жылмен салыстырғанда 40 пайызға артық. 8 айда 2 миллионнан астам отбасыға жалпы сомасы 838,4 миллиард теңгеге әлеуметтік жәрдемақы немесе төлемдер тағайындалды.
Балалы отбасыларға берілетін мемлекеттік жәрдемақылардың мөлшері күнкөріс минимумына және айлық есептік көрсеткішке (АЕК) байланысты белгіленеді. 2023 жылдың басынан бастап барлық мемлекеттік жәрдемақылардың мөлшері 8,5%-ға индекстелді.
Жұмыс істейтін әйелдерге біржолғы әлеуметтік төлемдер жүктілікке және босануға, жаңа туған баланы (балаларды) асырап алуға байланысты табысынан айырылған жағдайда Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорынан тағайындалады. Төлем мөлшері әйелдің соңғы 12 айдағы орташа айлық табысына байланысты. 8 айдың қорытындысы бойынша төлемдердің орташа сомасы шамамен 1 млн 200 мың теңгені құрады.
Бала туылғаннан кейін бала тууына байланысты біржолғы жәрдемақы тағайындалады. 2023 жылы бірінші, екінші, үшінші бала туғанда төленетін жәрдемақы мөлшері 131 мың теңге, төртінші және одан да көп бала туғанда 217 мың теңгені құрайды.
Жұмыс істемейтін әйелдерге бала бір жарым жасқа толғанға дейін оның күтіміне байланысты ай сайынғы жәрдемақы баланың туу тәртібіне қарай бірінші, екінші, үшінші және кейінгі балаларға – 19 872 теңгеден 30 705 теңгеге дейін төленеді.
Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорынан жұмыс істейтін ата-аналарға бала бір жарым жасқа толғанға дейін оның күтіміне байланысты табысынан айырылған жағдайда төленетін әлеуметтік төлемнің мөлшері соңғы екі жылдағы орташа айлық табыстың 40 пайызын құрайды. 8 айдың қорытындысы бойынша орташа төлем сомасы 50 998 теңгені құрады.
Сонымен қатар 2014 жылдан бастап бала күтімімен айналысатын ата-аналарға міндетті зейнетақы жарналарын субсидиялау енгізілді.
Сондай-ақ 4 және одан да көп кәмелетке толмаған балалары бар көп балалы отбасыларға немесе бірге тұратын 23 жасқа дейінгі күндізгі бөлімде оқитын студенттерге бюджеттен жәрдемақы төленеді. Оның мөлшері бала саны бойынша сараланады – 4 балалы отбасы үшін 55 304 теңгеден 8 және одан да көп балалы отбасылар үшін бір балаға 13 800 теңгеге дейін. Айта кетерлігі, көп балалы отбасылардың саны артып, бүгінде 540 мыңнан астам отбасы жәрдемақы алушы болып отыр.
«Күміс алқа», «Алтын алқа» алқаларымен марапатталған немесе бұрын «Батыр ана» атағын алған, 1-ші және 2-ші дәрежелі «Ана даңқы» ордендерімен марапатталған көп балалы аналарға өмір бойы мемлекеттік жәрдемақы тағайындалады және табысына қарамастан төленеді. Жыл басынан бері орта есеппен 233 мың адам 42 млрд теңге жәрдемақы алды.
Қазақстан Республикасының Әлеуметтік кодексін іске асыру шеңберінде 2023 жылғы 1 шілдеден бастап «Алтын алқа» алқасымен, 1 және 2-дәрежелі «Ана даңқы» ордендерімен наградталған, сондай-ақ аналарға берілетін жәрдемақы мөлшері белгіленді. «Батыр ана» атағы үшін төлем 7,4 АЕК-ке дейін көтерілді.
Сондай-ақ мүгедектігі бар баланы кәмелеттік жасқа толғанға дейін тәрбиелеп отырған анаға немесе әкеге, асырап алушыға, қорғаншыға (қамқоршыға) ең төменгі күнкөріс деңгейінің 1,61 мөлшерінде жәрдемақы төленеді. Бұл жәрдемақыны орта есеппен 102 199 адам 49,2 млрд теңгеге алған.
Қазақстан Республикасының Әлеуметтік кодексін іске асыру шеңберінде 2023 жылғы 1 шілдеден бастап жәрдемақы мөлшері орта есеппен 14,5%-ға ұлғайтылды, бұл 2022 жылмен салыстырғанда 23%-ға өсуді қамтамасыз етті.
Сонымен қатар ата-анасының біреуінен айырылған балаларға Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорынан асыраушысынан айырылу бойынша жәрдемақы және осыған ұқсас әлеуметтік төлем тағайындалады (әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатысушылар үшін). Жәрдемақы мөлшері қайтыс болған (қайтыс болған) асыраушысының асырауындағы адамдардың санына, төлемдер сомасына – соңғы 2 жылда Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорына әлеуметтік аударымдар жүргізілген орташа айлық табысқа, асырауындағылардың санына және міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатысу мерзіміне байланысты болады. Ағымдағы жылдың 1 шілдесінен бастап бұл жәрдемақы мен төлемнің мөлшері қосымша 14,5%-ға ұлғайтылды, бұл 2022 жылмен салыстырғанда 23%-ға өсуді қамтамасыз етті.
